Gaiyyet nedir?

Varlık düzeninin belli bir gayeyi gerçekleştirme hedefine yönelik olarak var olduğu ve kâinatta tesadüfe yer olmadığını savunan felsefi ve kelami bir doktrindir. Kur’an-ı Kerim’de kâinatta bir düzenin var olduğu ve bu düzenin bir gayeye yönelik bulunduğundan bahsedilir. Hiç bir şeyin boşuna değil; bir hikmete binaen yaratıldığına işaret edilir. Bu temelden yola çıkan Müslüman kelam âlimleri evrenin yaratılışının belli bir gayeye matuf olduğunu akli ve nakli çerçevede tahlil ederek değerlendirmiştir. Kâinattaki her şey gibi insan da belli bir gaye için yaratılmıştır. Bu gaye en basit ifadesiyle kendisini yaratan Rabbini tanıması ve onun emir ve yasaklarına uyarak ona kulluk etmesidir. Kâinattaki varlığın gaiyyeti meselesi aynı zamanda Aristo’dan itibaren kabul edilen felsefi bir doktrindir. Bu felsefi doktrin Müslüman filozoflar üzerinde de etkili olmuştur.