gazel

1. Divan yazınında en yaygın koşuk biçimi. (5-15 koşalı olur. Birinci koşası "doğuş"u (es.t. matla) kendi arasında uyaklıdır. Öbür koşaların ikinci dizeleri doğuşla uyaklanır. Son koşada "kesmelik" (es.t.makta) ozanın adı, takma adı: bulunur. Gazelin en güzel koşasına "beyt-ül-gazel" denir. Gazellerde çok kez konu birliği bulunmaz bir tek konu işlenen gazele "yek ahenk" konu birliği olmayan gazele "yek-avaz" adı verilir. Divanlarda gazeller doğuş koşalarının son harfine göre abecesel sırayla yer alır.
2. (h.y.) Saz ozanları da, divan koşuğunun etkisiyle gazel yazmışlardır. Bilgiçlik taslamak için yazılan bu çeşit gazeller arasında başarılı olanlar pek azdır.

Klâsik Türk müziğinde din dışı sözlü bir form. Gazel formunda yazılmış bir edebî şiirin ya da kimi zaman başka formlarda yazılmış edebî şiirlerin birkaç mısrasının ya da tamamının, belirli bir makam çerçevesinde, fakat serbest bir usûl anlayışında insan sesi ile irticâli bir şekilde icrâ edilmesiyle meydana gelir. Daha sâde bir ifade ile taksîm formunun (Bkz. Taksîm) insan sesiyle ve söz ilave edilerek yapılan çeşididir. Gâzel başlı başına bir form olarak seslendirilebileceği gibi, şarkıların meyânından sonra ya da meyân kısmında da seslendirilebilir. Ayrıca güfteye çoğunlukla "Of", "Aman", "Medet", "Ey" gibi ünlem ifâdesi olan kelimeler ilâve edilir.

(Divan Edebiyatı) Birinci dizesi bütün çift sayılı dizeleriyle uyaklı olmak üzere yazılan en az beş ve en çok on beş beyitli eski bir koşuk şekli.