kapitalizm nedir?

Kapitalizm kelimesi kapitalden/sermayeden türemiştir. Sermayecilik demektir. Sermaye ya da kapital kelimesinin kökü 1100 tarihine kadar gider. Terim, Latince kapitale yani baş anlamına gelen caput’tan türemiştir. 1100’lü yıllarda sığır sayısıyla özdeşleşmiştir. Daha sonra kapital kelimesi, eşya ve para için de kullanılmıştır. 1600’lü yıllarda sermaye sahibi anlamına gelen kapitalist (sermayedar) kelimesi tercih edilmiştir. Bu bakımdan kapitalizmde kapital/sermaye, önemlidir ve her şeyin belirleyicisidir. Sermayenin hemen hemen bütün iktisadi, sosyal ve politik ilişkileri belirlemek gibi bir özelliği bulunmaktadır. Ancak burada bilinmesi gereken önemli bir nokta, en geniş anlamıyla kapitalizm kelimesinin kullanımının 20. yüzyılın başlarında Werner Sombart’ın Der Moderne Kapitalismus’u yayımladığı 1902 yılında olduğu söylenebilir. Fernand Braudel ise Sanayi devriminden önce kapitalizmin olmadığını ama kapital/sermayenin var olduğunu belirtir. Buna göre Sanayi devriminden önce olan durum kapitalizmin mali ve ticari türlerini gösterse de esas anlamıyla kapitalizm denilen sosyoekonomik düzen Sanayi devriminden sonra vuku bulmuştur. Kapitalizmi Batılı bir sistem olarak ele alan düşünürlerden Max Weber, kapitalizme dair en çarpıcı izahlarından birini yapmıştır. Weber’in düşüncesinde modern Batı Avrupa’nın biricikliği kapitalizm analiziyle gün yüzüne çıkar ve bunun diğer toplumlardan üstünlüğü vurgulanır. Weber’e göre rasyonel sermaye muhasebesi, girişimcilik, pazar özgürlüğü, güvenli hukuk, rasyonel teknoloji, serbest işgücü ve ekonomik yaşamın ticarileşmesi gibi özellikler ile esas olarak inanç biçimindeki değişim ve rasyonel tutumun bütün insan ilişkilerine sirayet etmesi kapitalizmi geliştirmiştir. Weber’in dışında Werner Sombart, Thorstein B. Veblen, Joseph A. Schumpeter, Karl Polanyi ve Karl Marx eleştirel kapitalizm analizleriyle dikkat çeken düşünürlerdir. Tüm bu düşünürlerin gözünde kapitalizm, modern zamanların yaşam tarzını ve dünya görüşünü temsil eden bir sistemdir. Kapitalizm emeğe hak ettiğinden daha azını verme yoluyla kârı maksimize etmeye dayanır. Bu yönüyle toplumsal eşitsizlikleri tetikleyici bir mekanizma oluşturur. 20. yüzyılda çeşitli uygulamalar ile bu aşırılıkları dengelenmeye çalışılsa da kapitalist iktisadi model günümüzde dünyadaki dengesizliklerin zemininde bulunmaya devam eder. Bkz. Piyasa