Kronizm nedir?

Ahbap çavuş ilişkisi olarak da bilinen, kişilerin birbirlerini kayırmalarına dayanan ilişki biçiminin hâkim olduğu sistemleri ifade eder. Bu tür sistemlerde kaynak, fırsat ve ödüllerin dağıtımı rekabetçi ve şeffaf yollardan ziyade kişisel yakınlığa göre yapılır. Söz konusu kişisel yakınlığın niteliği özel, siyasi, ticari, etnik, sınıfsal olmak üzere çok geniş bir yelpazede çeşitlilik gösterebilir. Yine kronizm, kişisel yakınlığın niteliğine göre nepotizm gibi özel formlarda da ortaya çıkabilir (Bkz. Nepotizm). Nepotik ilişkilerde kişisel yakınlığın niteliği kan bağı ve akrabalık üzerinden belirlenir. Kronizmin hâkim olduğu sistemlerde kişisel bağlantılar ve ağlar (network) belirleyicidir. Böylesi bir sistemde iş ve fırsatlara erişmek isteyen aktörlerin ne bildiğinden ziyade kimi tanıdığı önemlidir. Ancak bağlantı ve ağlar kendi başına gayri ahlaki ve sorunlu ilişkiler olarak değerlendirilemez. Burada altı çizilmesi gereken nokta, söz konusu ağ ve bağlantının kaynak dağıtım sürecinde şeffaflık ve rekabetçiliğe zarar verecek şekilde etkili olup olmadığıdır.

Kronizm, iş hayatının yanı sıra siyasi ve toplumsal alanlarda da ortaya çıkabilen bir durumdur. Kronizm, gerek özel sektörde gerekse de kamu sektöründe verimliliği düşüren faktörlerin başında gelmektedir. İktisadi faaliyetlerin siyasi yakınlıklar üzerinden şekillendirdiği ve kaynakların sistematik olarak sınırlı sayıda aktörlere gittiği sistemlere de ahbap çavuş kapitalizmi (crony capitalism) denmektedir. Diğer taraftan, kronizmin karşıtı liyakate dayalı meritokratik ilişkilerdir. Meritokratik sistemlerde başarı, çaba, yetenek gibi performansa dayalı özellikler ödüllendirilir. Bkz. İltimas, Kayırmacılık, Ehliyet/Liyakat