Ölmüş bitkisel ve hayvansal maddelerden ve bunların organik ayrışma ürünlerinden oluşan organik madde. Toprağın vazgeçilmez maddesini oluşturan humus, koloidal boyutta, koyu renkli, şekilsiz (amorf) bir organik maddedir. Humuslaşma sonucu organik maddenin içinde bulunan ve bitkinin beslenmesinde önemi rol oynayan maddeler açığa çıkar. Sıcaklık ve yağış durumuna göre ortaya çıkan humus tipleri mor, moder ve mull olarak üç gruba ayrılır. Bunlardan mor humus, soğuk bölgelerde toprağın üst katını keçe gibi kaplayan ve mineral toprakla karışmayan humus tipidir. Moder, toprakla yarı karışmış çürüntülü denilen humus çeşididir. Mull ise nemli ve ılıman bölgelerde toprakla iyi karışmış, bitkinin orijinal görünümü kaybolmuş humus tipidir.

1. Beşte bir.
2. Tarihte, İslam devletlerinde savaş ganimetlerinden elde edilen gelirlerden devlet hazinesine ayrılan beşte birlik pay. Savaş ganimetlerinden alınan beşte birlik payın dağıtım yerlerini Kur’an-ı Kerim belirlemiştir. Humustan arta kalan beşte dörtlük pay ise savaşa katılanlara dağıtılır.
”Biliniz ki ele geçirdiğimiz ganimetin humusu Allah’ın, Peygamberin ve yakın akrabalarının, yetimlerin, düşkünlerin ve yolcularındır...” (Kur'an-ı Kerim 8/41)

Organik artıkların ayrışmasından meydana gelen, rengi kahverengiden koyu siyaha kadar değişen kompleks, amorf ve oldukça stabil bir maddedir.

Ölmüş bitkisel ve hayvansal maddelerden ve bunların organik ayrışma ürünlerinden oluşan organik madde.

Bitki ve hayvanların toprakta parçalanması sonucu meydana gelen karmaşık yapılı siyah organik madde.

Toprağa karışan bitkisel ya da  hayvansal kökenli organik maddeler.

Organik maddelerin çürümesiyle oluşan toprak zenginleştirici madde.