İnsanda iyiyle kötüyü ayırt eden, iyilikten mutluluk kötülükten azap duymasına yol açan manevi yeti. İnsan yaratılışı itibariyle iyiyle kötüyü ayırt edebilecek bir yetiye sahiptir (Şems Sûresi, 91:8). Bu yeti insanda vicdan ile somutlaşır. İnsan bu yetiyle kendisi ya da başkasının niyet ve davranışlarını ahlaki değer yargılarına göre ölçer ve değerlendirir. Vicdan, iyiliği kişinin iç huzuru ve mutluluğu ile ödüllendirirken kötülüğü de pişmanlık ve ızdırapla cezalandırır. Bir hadiste geçtiği üzere güzel davranışlar kalbe huzur verirken kötü davranışlar da onu rahatsız eder (Müslim, “Birr”, 14-15). Vicdan kişiyi iyi şeylere yönlendirirken kötü şeylerden kaçınmasını salık verir. Bu yeti doğuştan insanda bulunmakla birlikte üzeri örtülebilir ya da tam tersi geliştirilip olgunlaştırabilir. Bu açıdan vicdanın korunabilmesi ve gelişebilmesi kişinin ahlaki eğitimine ve nefsini terbiyesine bağlıdır.

1. İç duygusu, şuur, kalpteki gizli his.
2. Hayır yapmaktan hoşlanan, kötülükten sakınan, iyiyi kötüden, hayrı şerden ayırt etmeye yardımcı olan ahlaki duygu, gizli his.
”Ne irfandır veren ahlaka yükseklik, ne vicdandır;/Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır.” (M. A. Ersoy)

Kişiyi kendi davranışları hakkında bir yargıda bulunmaya iten, kişinin kendi ahlak değerleri u¨zerine kendiliğinden yargılama yapmasını sağlayan gu¨ç.

Kişinin tasarladığı ya da yapmakta olduğu davranışlarının uygun olup olmadığını kestirmesini sağlayan törel değerlerinin dizgeleştirilmiş durumu.

Bakınız: törel bilinç