Her toplumun kendisiyle ilgili halk kültürünün her tür iç ve dış kültürel, doğal etkenlerin baskısı altında değişebileceğini öngören bilimsel kuram. bk. toplum, halkkültürü, doğal çevre, kültürel çevre, krş. insanbilimsel okul, coğrafyasal kuram.

Canlıların, örgenlerinin çevreye uyma süreci içinde değiştiklerini, türlerin de biribirine dönüşme yoluyla oluştuklarını savunan ve evrim kuramı içinde yer alan öğreti.

Yaşayan türlerin, yalın biçimlerden karmaşık biçimlere doğru evrimle gelişerek ortaya çıktığını öne süren öğreti, bk. evrimcilik I, Darvincilik, Lamarkçılık