eng

Tekel nedir? Monopoly ne demek?

tekel

İngilizce: Monopoly

Tekel, piyasada tek bir satıcının olduğu durumdur. Tanımı gereği, tekelcinin karşı karşıya olduğu talep eğrisi piyasa talep eğrisidir ve bu da negatif eğimlidir. Böylece, tekelci koyduğu fiyatlar üzerinde önemli güce sahiptir, yani fiyatları kabul etmek yerine belirler. Tekel ve tam rekabet sonuçlarının karşılaştırılması, tekelcinin daha yüksek bir fiyat belirlediğini, daha düşük bir üretim yaptığını ve ekonomik kârdan fazla kazandığını (buna bazen tekel rantları da denir) ortaya koyar. Bu durumda, tüketiciler refah kaybına yol açacak şekilde yüksek bir fiyatla karşılaşırlar. Buna ek olarak, gelir, tüketicilerden tekelci teşebbüse aktarılır. Bunlar, tekelden kaynaklanan muhtemel zararın sadece bir kısmını oluşturur. Zaman zaman rekabetçi baskılardan büyük ölçüde uzak olan tekelcilerin, maliyetleri minimuma indirme veya teknolojik değişim gerçekleştirme yönünde yeterli motivasyonlara sahip olmayacakları kabul edilir. Dahası, tekel durumuna ulaşma çabalarında kaynak israfı da yapılabilir. Öte yandan, tekelden kaynaklanabilen bu zararlara karşı olarak dile getirilen bir husus, yenilik için motivasyon yaratacak yüksek kârların elde edilmesi için bir ölçüde tekel gücünün gerekli olduğudur. Tekel, pazar gücünden farklıdır. Pazar gücü, teşebbüslerin aşağı doğru eğimli talep eğrileriyle karşı karşıya olduğu ve fiyatı kâr getirecek şekilde rekabet seviyesinin üzerine çekebileceği tüm durumları ifade eden bir terimdir. Pazar gücü, sadece tekel olduğunda değil, oligopol, tekelci rekabet ve hâkim durum olduğunda da meydana gelebilir. Tekeller, sadece giriş engellerinin olması durumunda varlıklarını sürdürebilirler. Tekelleri sürdüren engeller, çoğu kez patentler ve tekel franchiseları yoluyla sağlanan yasal koruma ile bağlantılıdır. Bununla birlikte, bazı tekeller, stratejik davranış veya ölçek ekonomileri yoluyla yaratılıp sürdürülür. Doğal tekeller, ise çoğu kez sert düşüş gösteren uzun dönem ortalama ve marjinal maliyetlerle karakterize edilirler. Burada, piyasanın büyüklüğü, mevcut ölçek ekonomilerinden yararlanmak üzere sadece bir teşebbüse yer bırakır. Rekabet hukuku ve politikasının amacı doğrultusunda, tekel, bazen % 100 pazar payından daha az pazar payına sahip bir teşebbüs için de tanımlanabilir. Pazar payı kriterlerine bağlı olarak farklı hukuk düzenleri “tekele” farklı şekillerde yaklaşmaktadır.
(Bkz. OECD (1990))

Rekabet Terimleri Sözlüğü

tekel

TDK İktisat Terimleri Sözlüğü
Çok sayıda alıcı karşısında sunumun tek bir satıcı tarafından yapıldığı, aynı üretim dalına girişin engellendiği ve başka mallarla ikamesi oldukça güç bir malın üretildiği piyasa.

tekel