eng

TDK Felsefe Terimleri Sözlüğü (D)

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
D Harfi 1. Sayfa
daimon :
1. Yunanca'da kişileştirilmiş belli bir tanrıdan (theos) ayrı ola ...
daimonion :
Bakınız: uyarı ses
darvincilik :
Charles Darwin'in geliştirdiği, insan da içinde olmak üzere bütün ...
Davranış :
Dıştan gözlemlenebilecek tepkilerin toplamı.
dayanak :
Altta bulunan temel. Niteliklerin taşıyıcısı kendisine bir şey yü ...
dayantı :
1. Altta bulunan temel dayanak. 2. Lat. substantia ile eşanlamlı: ...
dedüktif :
Bakınız: tümdengelimli
dedüktion :
Bakınız: tümdengelim
Değer :
1. Kişinin, isteyen, gereksinme duyan, erek koyan bir varlık olar ...
değer ahlakı :
1. Konusu değerler olan ahlak felsefesi. 2. Ahlak felsefesinin bi ...
değer duygusu :
Değerleri doğrudan doğruya içten kavratıp yaşatan duygu.
değer felsefesi :
1. Değerleri, felsefenin ana konusu olarak gören felsefe anlayışı ...
değer göreciliği :
Değerlerin özneden bağımsız olarak var olduğunu kabul etmeyen gör ...
değer nesnelciliği :
Değerlerin özneden bağımsız olarak var olduğunu kabul eden öğreti ...
değer öğretisi :
(Yun. axios = değer, logos = öğreti): Değerler üzerine öğreti. Bu ...
değer ruhbilimi :
Değer sorunlarını, özellikle de değer yaşantılarını, değer duygul ...
değer yargısı :
1. Varlıkla değil, değerle ilgili yargı. 2. Bir değerlemeyi içere ...
değerli nesne :
Değerlerin taşıyıcısı, değer niteliklerinin birliği (değerli nesn ...
değerli nesneler öğretisi :
İyi olan, değerli olan şeylerin nitelik ve aşama düzenini araştır ...
değilleme :
Mantıksal bir yargıda yüklemin özneye olan olumsuz bağlantısı öne ...
değilleyici :
Yüklemi olumsuz olarak konmuş (önerme). Karşıtı bk. evetleyici
deizm :
Bakınız: Yaradancılık
dekartçılık :
1. Descartes'ın felsefesi. 2. Descartes'ın öğrencilerinin ve ardı ...
demiourgos :
(= Yun. işçi, yapıcı): 1. (Platon'da) Evrenin yapıcısı, kurucusu, ...
Demokrasi :
Bakınız: halkerki
Deney :
Gerçekliği olana ilişkin her çeşit yaşantı, algılama, duyumlama, ...
deney bilimleri :
Matematik ya da salt mantık gibi deneye dayanmayan ussal bilimler ...
deney önermeleri :
Kavramsal olarak türetilmemiş olan, deneye dayanan önermeler.
deney yargıları :
1. Deneye dayanan yargılar. 2. (Kant'ta) Yalnızca öznel geçerliği ...
deneycilik :
Bilgimizin biricik kaynağının deney olduğunu savunan bilgi öğreti ...
deneyim :
Bakınız: Deney II
Deontoloji :
(Sözcük anlamı: ödev bilimi ) -> Ethik'i ödev bilimi olarak belir ...
determinizm :
Bakınız: belirlenimcilik
devimsel :
1. Bir gücün etkisiyle hep devinim durumunda bulunan ve bulundura ...
devimselcilik :
1. (Fiziksel devimselcilik) Özdeğin, güç ya da erkenin bir görünü ...
devinim :
1. Yer değiştirme bir noktanın uzaydaki bir durumdan başka bir du ...
devlet felsefesi :
Devletin ve toplumsal yaşamın özü, doğuşu, anlamı, temel ilkeleri ...
devletçilik :
1. Devleti tüm toplumsal görevlerin özellikle de ekonomik ve kült ...
devrim :
1. Yerleşik toplumsal düzeni değiştirme ve yeniden biçimlendirme ...
dışavurum :
Ruhsal olayların belli im ya da betimlemelerle dışlaştırılması bi ...
dışavurumculuk :
(Lat. exprimere = dile getirmek, dışlaştırmak]: Doğalcılık ve izl ...
dışdünya :
1. İç algılarla kavranan şeylere karşıt olarak dış algılarla kavr ...
dışrak :
(Yun. ekso = dışarda, dışta): Dışarıdaki, dışta kalan. Karşıtı bk ...
dışrakçılar :
Eski Yunan felsefesinde henüz bir öğretinin içine girememiş olanl ...
diamat :
Batı dünyasında ve Rusya'da eytişimsel özdekçiliğin (diyalektik m ...
didişim :
(Yun. eristik eytişim ile karıştırılmamalıdır. Didişim sanatını ...
dil felsefesi :
Dilin özü, kökeni, anlamı, yapısı üzerine araştırmalar yapan fels ...
dil-mantık :
Bakınız: mantık
din felsefesi :
Dinin ilkelerinin özünü ve anlamını temellendirmeyi amaçlayan fel ...
dinamik :
Bakınız: devimsel
dinamizm :
Bakınız: devimselcilik
dingincilik :
(Lat. quis = dinginlik) : Dünyadan yüz çeviren bir yaşama tutumu. ...
dirimbilimcilik :
Gerçekliği tek yanlı olarak yalnızca dirimbilimsel açıdan inceley ...
dirimselcilik :
(Lat. vita = yaşam) : Yaşam olaylarını fiziksel - kimyasal güçler ...
diyalektik :
Bakınız: eytişim
diyalektik materyalizm :
Bakınız: eytişimsel özdekçilik
dizge :
(Yun. systema
docta ignorantia :
Bakınız: bilmeme bilgisi
dogma :
1. Bir felsefe okulunda benimsenen, doğru diye ileri sürülen öğre ...
dogmacılık :
1. Öne sürülen öğreti ve ilkeleri eleştirmeden doğru olarak benim ...
dogmatik :
1. Deney bilgisini, deneye dayanan kanıtları yadsıyarak, kanıları ...
Doğa :
1. Her var olanın doğuşunda özünü kuran şey. 2. İnsanın koyduğu k ...
doğa bilimleri :
Nedensellik yasasına dayanmaları, matematiksel kuruluşları, değer ...
doğa felsefesi :
1. (Eski Yunan'dan yeniçağa değin doğa bilimleri ile aynı anlamda ...
doğal durum :
1. Uygarlaşmamış bir insan öbeğinin durumu. 2. Eğitilmemiş bir in ...
doğal ışık :
Doğal bilgi yetisi. Bu anlamda: 1. (Plotinos ve Augustinus'ta) İn ...
doğalcılık :
Her şeyi doğaya indirgemeye çalışan dünya görüşü. // Doğaya veril ...
doğaüstü :
1. Doğanın üstünde olan. 2. Doğa yasalarına bağlı olmayan. 3. Doğ ...
Doğru :
1. Gerçeğe uygun olan. 2. (Mantıkta) Düşünme yasalarına uygun ola ...
doğruculuk :
Doğruyu söyleyen kimsenin öz belirtisi, niteliği. Bir insanın söz ...
doğrulamak :
Bir önermenin doğruluğunu ya da yanlışlığını saptamak ereğiyle ol ...
doğruluk :
(Yun. alétheia = açık olma, kendini açık olarak ortaya koyma duru ...
doğurtma :
(Yun. maieutike (tekhne) = doğurtucu, doğum yardımcısı, doğurtma ...
doğuştan :
Bir varlığın doğasında bulunan, doğduktan sonra kazanılmış, öğren ...
doğuştan ideler :
İnsan usunda baştan beri yerleşik olan ideler ve kavramlar a. Büt ...
doksograflar :
Bakınız: öğreti düzenleyicileri
dokuzluklar :
(Yun. ennéas = dokuz) Plotinos'un yapıtlarına verilen ad. // Öğre ...
dönüşümcülük :
Yaşayan türlerin, yalın biçimlerden karmaşık biçimlere doğru evri ...
Durum :
(Lat. situs = yerleşik olan, konulmuş olan) : 1. (Genel olarak) a ...
duyarlık :
1. Duyular yolu ile algılama yetisi duyu izlenimlerini alma yeten ...
Duygu :
1. Yeniçağın usçu felsefesindeki anlamı: (Leibniz'te) karışık tas ...
duygu ahlakı :
Ahlaksal isteme ve eylemlerin güdülerini duyguda, eğilimde, duygu ...
duygudaşlık :
1. Birlikte duygulanım, bir şeyi birlikte yaşama, birlikte duyma ...
duygulanım :
1. Etkilenme. 2. Duyarlığın devinime geçişi. 3. Dış nedenlerle bi ...
duygululuk :
(Genel olarak) Duyumları yaşama yeteneği. 2. Uyarımları alıcılıkt ...
duygusal :
1. Duyguya ilişkin olan duyguya dayanan. 2. Duygunun ağır bastığı ...
duygusal düşünme :
Bilgiye dayalı düşünmenin karşısında, duygusal yaşamdan çıkan ve ...
duygusallık :
Duyumların ve duyguların ağır basması, aşırı bir biçimde insanı e ...
duyu :
Uyarımları alma yetisi. // Başlıca duyular olan görme, işitme, ta ...
duyulur :
Duyularla algılanan, duyularla verilmiş olan gerçekliğe ilişkin ( ...
duyum :
Bir duyu organının uyarılmasıyle oluşan psiko-fizyolojik olay (ış ...
duyumculuk :
Bütün bilgilerin yalnızca duyumlardan geldiğini, duyu algılarına ...
duyumsamazlık :
1. (Genel anlamda) Duygusuzluk az ve yavaş tepki gösteren ve bunu ...
duyusal :
1. En küçük bir uyarıma tepki gösteren. 2. Duyularla alınan hazla ...
duyusal duyumlar :
Görme, işitme, koklama, tad alma, dokunma, deri (basınç, ısı) duy ...
duyuüstü :
1. Duyularla verilmeyen. 2. Algılama yoluyla değil, düşünme ile k ...
Dünya :
1. a. Birbiriyle yasal bağlantısı olan, bir düzenle belirlenmiş t ...
dünya görüşü :
Evrenin ve yaşamın anlamını, ereğini, değerini, insan varlığını v ...
düşlem :
Karşılığında bir gerçeklik bulunmayan görüsel tasarım.
düşlem gücü :
1. Görüsel tasarım gücü, tasarım etkinliği, hayalgücü, yaratıcı h ...