eng

Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (2)

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
2. Sayfa
boğumlanma :
(Derleme.. oynaklanma) Ciğerlerden gelen havanın, ağız ve burunda ...
boğumlanma bölgesi :
Ağız boşluğunda, seslerin meydana geldikleri çeşitli bölgeler.
boğumlanma noktası :
(Derleme.. çıkak, oynaklanma yeri, çıkış yeri, heceleşme yeri, se ...
Bükün :
Gramer görevleri ve yapı bakımından, sözcük köklerinin başında, i ...
bükünlü dil :
(Derleme.. tasrifli dil) Gramer görevleri ve yapı bakımından, söz ...
büyük ünlü uyumu :
(Derleme.. büyük ünlü kuralı, dil benzeşmesi kuralı, dil uyumu ka ...
Cins :
(Derleme.. nitelik, dişil-eril) Bazı dillerde sözcüklerin dişilik ...
cins adı :
(Derleme., cins isim, genel isim, ortak ad, tür adı) Bir türden o ...
coşku vurgusu :
Coşku bakımından anlamı güçlendiren vurgu: Yaşa, var ol, ay vb.
çatı :
Özne veya nesne durumlarına göre, belirli çatı eklerinin eylem kö ...
çatı ekleri :
Eylem kök veya gövdelerinden, dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen ç ...
çekim :
Eylem veya ad soylu sözcüğe kişi kavramı vermek için, eklerin get ...
çekim eki :
(Derleme. tasrif eski, işletme eki) Eylem ya daad kök veya gövdel ...
çekimli eylem :
(Derleme.. çekimli fiil, esas fiil, tükel fiil) Bir yargı bildire ...
çekimli eylemden ikileme :
Sözcükleri çekimli eylemden kurulan ikileme: Koştu koştu yoruldu ...
çevriyazı :
(Derleme. transkripsiyon, sesçil yazı) Bir metnin okunuşunu göste ...
çıkma durumu :
(Derleme.. -den hali, uzaklaşma hali, ayrılma hali, çıkış hali) A ...
çıkmalı ikileme :
Sözcüklerinden biri ya da ikisi çıkma durumunda bulunan ikileme: ...
çıkmalı tamlama :
Tamlayanı çıkma durumunda olan ve tamlananı 3. kişi iyelik eki al ...
çıkmalı tümleç :
Çok defa eylemin bazen de adın anlamını tümleyen ve çıkma durumun ...
çift çatı :
Aynı görevi belirtmek üzere üst üste kullanılan iki çatı eki : Da ...
çift doruklu hece :
Bazı yabancı dillerde iki defa ses yükselmesi gösteren hece: Emr, ...
çocuk dili :
Küçük çocukların bazı belirli sözcüklerle kullandıkları dil. (bk. ...
çocuk sözcüğü :
Çocuk dilinde kullanılan sözcük: Atta, havhav, mama vb.
Çoğul :
(Derleme.. çokluk) Belirli eklerle birden çok varlığı veya kişiyi ...
çoğul eki :
(Derleme.. çokluk eki, cemi tasrif eki) Çoğul kavramı veren belir ...
çok çatı :
Ayrı görevleri belirtmek üzere üst üste kullanılan birden çok çat ...
çözülme :
(Derleme. çözülüm, gevşeme) Bir sesin meydana gelişinden sonra, o ...
çözümleme :
Sözcüğün veya tümcenin yapısını ve özelliklerini belirtme.
damak ünsüzü :
(Derleme., boğazlı, damak sessizi, damak fonemi, damaksı, damaksı ...
damaksıl :
Damakta oluşan ses: k, g, y vb. (bk. damak ünsüzü) .
damaksıllaşma :
(Derleme.,öndamaksıllaşma) Bir sözcükteki artdamaktan çıkan bir ü ...
dar ünlü :
(Derleme., kapalı ünlü, kapalı vokal, dar sesli, dar vokal, daral ...
daralma :
(Derleme., darlaşma, kırılma) Geniş ünlülerin yanlarındaki bazı ü ...
değişim :
Bir ekin ünlü uyumlarına ya da ünsüz benzeşmelerine göre türlü bi ...
değişimli ünsüzler :
Ünsüz uyumuna bağlı olarak süreklilik ve süreksizlik bakımından b ...
değişme :
Dilde kendiliğinden veya bir etkenle oluşan başkalaşma: Ses değiş ...
deneyli sesbilgisi :
(Derleme., denemeli sesbilgisi, deneyli sesbilim) Seslerin özelli ...
devrik tümce :
(Derleme.. devrik cümle) Genellikle yüklemi bazen belirteci veya ...
deyim :
Anlatım gücünü artırmak için, gerçek anlamı dışına kayan, bazı sö ...
Dil :
İnsanların duygu ve düşüncelerini bildirmek üzere sözcüklerle vey ...
dil akrabalığı :
(Derleme., dil hısımlığı) Bir anadilden türeyen diller arasındaki ...
dil atlası :
Dilleri, lehçeleri veya dil olaylarını yayılış bölgelerine göre t ...
dil duygusu :
Dil bakımından doğruyu ve güzeli seçme duygusu: Türk dil duygusu, ...
Dilbilgisi :
Bir dili bütün aynntılanyle inceleyip, kurallarını belirten bilim ...
dilbilim :
(Derleme. genel dilbilim, umumî dilbilgisi) Konuşulan bütün dille ...
dilek kipi :
(Derleme.. dilek-şart kipi) Dileyiş kavramı veren kip. Türkçede b ...
dilekti yantümce :
Birleşik tümcelerde, dilek kipiyle kurularak temel tümceye bağlan ...
direnme vurgusu :
Anlamda direnildiğini göstermek için, sözcüğün bazı seslerindeki ...
diş damak ünsüzü :
(Derleme., damak-diş konsonantı, diş arası damaksıl) Dil ucunun, ...
diş dudak ünsüzü :
(Derleme.. diş-dudak konsonu, diş-dudaksıl konson, dudak-diş fone ...
diş ünsüzü :
(Derleme., diş konsonu, dişsi konson, diş sesi) Dil ucunun üst di ...
dişeti ünsüzü :
(Derleme.. dişeti konsonu, dişetsi konson) Dil ucunun dişetine do ...
dişil :
(Derleme.. dişilik, dişi) Bazı dillerde dişi cinsten sayılan sözc ...
dokunak vurgusu :
Acıma bildiren ünlemlerdeki vurgu: Eyvaaah!, yazııık!, vaah vaah! ...
dolaylı tümleç :
(Derleme.. dolaylı tamamlayıcı, yer tamamlayıcısı, dolaylı nesne) ...
dolaylı tümleç birliği :
Dolaylı tümleçle birlikte kullanılan sözcüklerin tümü: Köşke varı ...
dönüşlü adıl :
(Derleme.. özlük zamiri, öze dönüşlü zamir, dönüşlü zamir) Kişi k ...
dönüşlü çatı :
(Derleme., dönüşlü çatılı fiil, öze dönüşlü, edingen fiil) Eylemd ...
dönüşlü eylem :
(Derleme., dönüşlü fiil, dönüşlü çatılı fiil) Kavramın özneye dön ...
dönüşme :
Sözcük içinde, yan yana düşen iki sesten birincinin, ikincisinin ...
dudak benzeşmesi :
(Derleme., dudak çekiciliği, dudak uyumu) Dudak ünsüzlerinin veya ...
dudak ünsüzü :
(Derleme.. dudak konsonu, dudaksı, dudak fonemi, dudak sesi, duda ...
dudaksıllaşma :
(Derleme.. dudaklaştırmak, dudaksıllık) Bazı sözcüklerde çeşitli ...
durak :
Konuşmada, anlamın gerektirdiği şekilde, sözcükler arasındaki ses ...
duralama :
Bir sesin meydana gelişi ile (gerilme) , kayboluşu (çözülme) aras ...
durum ortacı :
Geniş bir zaman kavramı taşıyan, ad ve sıfat gibi kullanılan orta ...
durum ulacı :
(Derleme.. hal ulacı) Eylemin durumunu belirten, niteleyen ulaç : ...
duygu ünlemi :
(Derleme.. duygu ifade eden ünlem, duygulanma edatı, dokuncalı ni ...
duyuş titremi :
(Derleme., teessür! tonlanma, duyusal tonlanma, duyuş tonlanması) ...
duyuş vurgusu :
(Derleme., tessürî vurgu) (Sözcüğün anlamını duygu bakımından kuv ...
düz sıra :
Bir sözcükteki düz ünlülerin sırası: Anne, çiçek, eşit, inanmak, ...
düz tümleç :
Özellikle yardımcı eylemlerle kullanılan ve yalın durumda bulunan ...
düz ünlü :
(Derleme.. düz vokal, düz sesli, düz sesli harf) Dudakların geril ...
düzleşme :
Bazı sözcüklerde, çeşitli sebeplerden, yuvarlak ünlülerin düz ünl ...
edilgen çatı :
(Derleme., edilgen çatılı) Çok defa -(i) l-, bazen de -(i) n- çat ...
edilgen eylem :
(Derleme., edilgen fiil, edilgen çatılı fiil) Gerçek öznesi yerin ...
Ek :
Sözcük türetmek veya sözcüğün görevini belirtmek için kullanılan ...
ekeylem :
(Derleme., imek fiili, varlık fiili, ek fiil) Sözcüklerin eylem g ...
ekeylem çekimi :
Olumsuzu değil sözcüğüyle kurulan eylem çekimi: Yorgunum (yorgun ...
emir kipi :
(Derleme., buyurum kipi) Eylemin yapılmasını dileyen veya emreden ...
emir tümcesi :
Yüklemi emir kavramı veren tümce : Buraya gel Bu işi birlikte yap ...
en az çaba kuralı :
Konuşmayı kolaylaştırmak amacıyla sözcük içindeki ses benzeşmeler ...
eril :
(Derleme.. erillik, erkeklik) Bazı dillerde erkek cinsten sayılan ...
eski biçim sözcük :
(Derleme.. kalıntı kelime, arkaik kelime) Çağdaş dil kurallarına ...
eş sesli sözcükler :
(Derleme.. eşs esli kelimeler, adaş, sesteş) Söylenişi aynı, anla ...
eşanlamlı sözcükler :
(Derleme.. anlamdaş, eşit anlamlı) Anlamları aynı veya yakın olan ...
eşitlik derecesi :
Gibi veya kadar ilgeçleriyle kavramların karşılaştırılıp eşit ölç ...
eşitlik eki :
(Derleme.. gibilik eki, görelik eki) Sözcüğe gibi, göre anlamı ka ...
eştitrem :
(Derleme.. eşit ton, eşton) Konuşmada aynı kalan titrem: Bugün ya ...
etken eylem :
(Derleme., etken fiil) Öznesi belli olan eylem: Ali kediyi çok se ...
etkici ses :
(Derleme.. etken ses) Bir sözcükte başka bir sesi etkileyen ses: ...
ettirgen çatı :
(Derleme., ettirgen çatılı fiil) Taşıdığı kavram, bir nesneye akt ...
ettirgen eylem :
(Derleme., ettirgen fiil, ettirgen çatılı fiil) Taşıdığı kavram, ...
Eylem :
(Derleme.. işlev) 'Olumlu veya olumsuz olarak, zaman kavramı taşı ...
eylem çekim eki :
(Derleme.. fiil çekim ekleri, işletme eki, tasrif ekleri) Eylem, ...
eylem çekimi :
Eylem ya da ad kök veya gövdelerine zaman kavramıyle birlikte kiş ...
eylem gövdesi :
(Derleme., fiil gövdesi, fiil tabanı, fiillik taban) Eylem veya a ...
eylem kökü :
(Derleme., fiil kökü, işlevlik kök, fiillik kök) Eylem soylu bir ...
eylem soylu sözcük :
Genellikle zaman kavramı veren veya zamanla beraber kişi kavramı ...