Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (2)
2. Sayfa
-
boğumlanma
:
-
(Derleme.. oynaklanma) Ciğerlerden gelen havanın, ağız ve burunda ...
-
boğumlanma bölgesi
:
-
Ağız boşluğunda, seslerin meydana geldikleri çeşitli bölgeler.
-
boğumlanma noktası
:
-
(Derleme.. çıkak, oynaklanma yeri, çıkış yeri, heceleşme yeri, se ...
-
Bükün
:
-
Gramer görevleri ve yapı bakımından, sözcük köklerinin başında, i ...
-
bükünlü dil
:
-
(Derleme.. tasrifli dil) Gramer görevleri ve yapı bakımından, söz ...
-
büyük ünlü uyumu
:
-
(Derleme.. büyük ünlü kuralı, dil benzeşmesi kuralı, dil uyumu ka ...
-
Cins
:
-
(Derleme.. nitelik, dişil-eril) Bazı dillerde sözcüklerin dişilik ...
-
cins adı
:
-
(Derleme., cins isim, genel isim, ortak ad, tür adı) Bir türden o ...
-
coşku vurgusu
:
-
Coşku bakımından anlamı güçlendiren vurgu: Yaşa, var ol, ay vb.
-
çatı
:
-
Özne veya nesne durumlarına göre, belirli çatı eklerinin eylem kö ...
-
çatı ekleri
:
-
Eylem kök veya gövdelerinden, dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen ç ...
-
çekim
:
-
Eylem veya ad soylu sözcüğe kişi kavramı vermek için, eklerin get ...
-
çekim eki
:
-
(Derleme. tasrif eski, işletme eki) Eylem ya daad kök veya gövdel ...
-
çekimli eylem
:
-
(Derleme.. çekimli fiil, esas fiil, tükel fiil) Bir yargı bildire ...
-
çekimli eylemden ikileme
:
-
Sözcükleri çekimli eylemden kurulan ikileme: Koştu koştu yoruldu ...
-
çevriyazı
:
-
(Derleme. transkripsiyon, sesçil yazı) Bir metnin okunuşunu göste ...
-
çıkma durumu
:
-
(Derleme.. -den hali, uzaklaşma hali, ayrılma hali, çıkış hali) A ...
-
çıkmalı ikileme
:
-
Sözcüklerinden biri ya da ikisi çıkma durumunda bulunan ikileme: ...
-
çıkmalı tamlama
:
-
Tamlayanı çıkma durumunda olan ve tamlananı 3. kişi iyelik eki al ...
-
çıkmalı tümleç
:
-
Çok defa eylemin bazen de adın anlamını tümleyen ve çıkma durumun ...
-
çift çatı
:
-
Aynı görevi belirtmek üzere üst üste kullanılan iki çatı eki : Da ...
-
çift doruklu hece
:
-
Bazı yabancı dillerde iki defa ses yükselmesi gösteren hece: Emr, ...
-
çocuk dili
:
-
Küçük çocukların bazı belirli sözcüklerle kullandıkları dil. (bk. ...
-
çocuk sözcüğü
:
-
Çocuk dilinde kullanılan sözcük: Atta, havhav, mama vb.
-
Çoğul
:
-
(Derleme.. çokluk) Belirli eklerle birden çok varlığı veya kişiyi ...
-
çoğul eki
:
-
(Derleme.. çokluk eki, cemi tasrif eki) Çoğul kavramı veren belir ...
-
-
çok çatı
:
-
Ayrı görevleri belirtmek üzere üst üste kullanılan birden çok çat ...
-
çözülme
:
-
(Derleme. çözülüm, gevşeme) Bir sesin meydana gelişinden sonra, o ...
-
çözümleme
:
-
Sözcüğün veya tümcenin yapısını ve özelliklerini belirtme.
-
damak ünsüzü
:
-
(Derleme., boğazlı, damak sessizi, damak fonemi, damaksı, damaksı ...
-
damaksıl
:
-
Damakta oluşan ses: k, g, y vb. (bk. damak ünsüzü) .
-
damaksıllaşma
:
-
(Derleme.,öndamaksıllaşma) Bir sözcükteki artdamaktan çıkan bir ü ...
-
dar ünlü
:
-
(Derleme., kapalı ünlü, kapalı vokal, dar sesli, dar vokal, daral ...
-
daralma
:
-
(Derleme., darlaşma, kırılma) Geniş ünlülerin yanlarındaki bazı ü ...
-
değişim
:
-
Bir ekin ünlü uyumlarına ya da ünsüz benzeşmelerine göre türlü bi ...
-
değişimli ünsüzler
:
-
Ünsüz uyumuna bağlı olarak süreklilik ve süreksizlik bakımından b ...
-
değişme
:
-
Dilde kendiliğinden veya bir etkenle oluşan başkalaşma: Ses değiş ...
-
deneyli sesbilgisi
:
-
(Derleme., denemeli sesbilgisi, deneyli sesbilim) Seslerin özelli ...
-
devrik tümce
:
-
(Derleme.. devrik cümle) Genellikle yüklemi bazen belirteci veya ...
-
deyim
:
-
Anlatım gücünü artırmak için, gerçek anlamı dışına kayan, bazı sö ...
-
Dil
:
-
İnsanların duygu ve düşüncelerini bildirmek üzere sözcüklerle vey ...
-
dil akrabalığı
:
-
(Derleme., dil hısımlığı) Bir anadilden türeyen diller arasındaki ...
-
dil atlası
:
-
Dilleri, lehçeleri veya dil olaylarını yayılış bölgelerine göre t ...
-
dil duygusu
:
-
Dil bakımından doğruyu ve güzeli seçme duygusu: Türk dil duygusu, ...
-
Dilbilgisi
:
-
Bir dili bütün aynntılanyle inceleyip, kurallarını belirten bilim ...
-
dilbilim
:
-
(Derleme. genel dilbilim, umumî dilbilgisi) Konuşulan bütün dille ...
-
dilek kipi
:
-
(Derleme.. dilek-şart kipi) Dileyiş kavramı veren kip. Türkçede b ...
-
dilekti yantümce
:
-
Birleşik tümcelerde, dilek kipiyle kurularak temel tümceye bağlan ...
-
direnme vurgusu
:
-
Anlamda direnildiğini göstermek için, sözcüğün bazı seslerindeki ...
-
diş damak ünsüzü
:
-
(Derleme., damak-diş konsonantı, diş arası damaksıl) Dil ucunun, ...
-
diş dudak ünsüzü
:
-
(Derleme.. diş-dudak konsonu, diş-dudaksıl konson, dudak-diş fone ...
-
-
diş ünsüzü
:
-
(Derleme., diş konsonu, dişsi konson, diş sesi) Dil ucunun üst di ...
-
dişeti ünsüzü
:
-
(Derleme.. dişeti konsonu, dişetsi konson) Dil ucunun dişetine do ...
-
dişil
:
-
(Derleme.. dişilik, dişi) Bazı dillerde dişi cinsten sayılan sözc ...
-
dokunak vurgusu
:
-
Acıma bildiren ünlemlerdeki vurgu: Eyvaaah!, yazııık!, vaah vaah! ...
-
dolaylı tümleç
:
-
(Derleme.. dolaylı tamamlayıcı, yer tamamlayıcısı, dolaylı nesne) ...
-
dolaylı tümleç birliği
:
-
Dolaylı tümleçle birlikte kullanılan sözcüklerin tümü: Köşke varı ...
-
dönüşlü adıl
:
-
(Derleme.. özlük zamiri, öze dönüşlü zamir, dönüşlü zamir) Kişi k ...
-
dönüşlü çatı
:
-
(Derleme., dönüşlü çatılı fiil, öze dönüşlü, edingen fiil) Eylemd ...
-
dönüşlü eylem
:
-
(Derleme., dönüşlü fiil, dönüşlü çatılı fiil) Kavramın özneye dön ...
-
dönüşme
:
-
Sözcük içinde, yan yana düşen iki sesten birincinin, ikincisinin ...
-
dudak benzeşmesi
:
-
(Derleme., dudak çekiciliği, dudak uyumu) Dudak ünsüzlerinin veya ...
-
dudak ünsüzü
:
-
(Derleme.. dudak konsonu, dudaksı, dudak fonemi, dudak sesi, duda ...
-
dudaksıllaşma
:
-
(Derleme.. dudaklaştırmak, dudaksıllık) Bazı sözcüklerde çeşitli ...
-
durak
:
-
Konuşmada, anlamın gerektirdiği şekilde, sözcükler arasındaki ses ...
-
duralama
:
-
Bir sesin meydana gelişi ile (gerilme) , kayboluşu (çözülme) aras ...
-
durum ortacı
:
-
Geniş bir zaman kavramı taşıyan, ad ve sıfat gibi kullanılan orta ...
-
durum ulacı
:
-
(Derleme.. hal ulacı) Eylemin durumunu belirten, niteleyen ulaç : ...
-
duygu ünlemi
:
-
(Derleme.. duygu ifade eden ünlem, duygulanma edatı, dokuncalı ni ...
-
duyuş titremi
:
-
(Derleme., teessür! tonlanma, duyusal tonlanma, duyuş tonlanması) ...
-
duyuş vurgusu
:
-
(Derleme., tessürî vurgu) (Sözcüğün anlamını duygu bakımından kuv ...
-
düz sıra
:
-
Bir sözcükteki düz ünlülerin sırası: Anne, çiçek, eşit, inanmak, ...
-
düz tümleç
:
-
Özellikle yardımcı eylemlerle kullanılan ve yalın durumda bulunan ...
-
düz ünlü
:
-
(Derleme.. düz vokal, düz sesli, düz sesli harf) Dudakların geril ...
-
düzleşme
:
-
Bazı sözcüklerde, çeşitli sebeplerden, yuvarlak ünlülerin düz ünl ...
-
edilgen çatı
:
-
(Derleme., edilgen çatılı) Çok defa -(i) l-, bazen de -(i) n- çat ...
-
-
edilgen eylem
:
-
(Derleme., edilgen fiil, edilgen çatılı fiil) Gerçek öznesi yerin ...
-
Ek
:
-
Sözcük türetmek veya sözcüğün görevini belirtmek için kullanılan ...
-
ekeylem
:
-
(Derleme., imek fiili, varlık fiili, ek fiil) Sözcüklerin eylem g ...
-
ekeylem çekimi
:
-
Olumsuzu değil sözcüğüyle kurulan eylem çekimi: Yorgunum (yorgun ...
-
emir kipi
:
-
(Derleme., buyurum kipi) Eylemin yapılmasını dileyen veya emreden ...
-
emir tümcesi
:
-
Yüklemi emir kavramı veren tümce : Buraya gel Bu işi birlikte yap ...
-
en az çaba kuralı
:
-
Konuşmayı kolaylaştırmak amacıyla sözcük içindeki ses benzeşmeler ...
-
eril
:
-
(Derleme.. erillik, erkeklik) Bazı dillerde erkek cinsten sayılan ...
-
eski biçim sözcük
:
-
(Derleme.. kalıntı kelime, arkaik kelime) Çağdaş dil kurallarına ...
-
eş sesli sözcükler
:
-
(Derleme.. eşs esli kelimeler, adaş, sesteş) Söylenişi aynı, anla ...
-
eşanlamlı sözcükler
:
-
(Derleme.. anlamdaş, eşit anlamlı) Anlamları aynı veya yakın olan ...
-
eşitlik derecesi
:
-
Gibi veya kadar ilgeçleriyle kavramların karşılaştırılıp eşit ölç ...
-
eşitlik eki
:
-
(Derleme.. gibilik eki, görelik eki) Sözcüğe gibi, göre anlamı ka ...
-
eştitrem
:
-
(Derleme.. eşit ton, eşton) Konuşmada aynı kalan titrem: Bugün ya ...
-
etken eylem
:
-
(Derleme., etken fiil) Öznesi belli olan eylem: Ali kediyi çok se ...
-
etkici ses
:
-
(Derleme.. etken ses) Bir sözcükte başka bir sesi etkileyen ses: ...
-
ettirgen çatı
:
-
(Derleme., ettirgen çatılı fiil) Taşıdığı kavram, bir nesneye akt ...
-
ettirgen eylem
:
-
(Derleme., ettirgen fiil, ettirgen çatılı fiil) Taşıdığı kavram, ...
-
Eylem
:
-
(Derleme.. işlev) 'Olumlu veya olumsuz olarak, zaman kavramı taşı ...
-
eylem çekim eki
:
-
(Derleme.. fiil çekim ekleri, işletme eki, tasrif ekleri) Eylem, ...
-
eylem çekimi
:
-
Eylem ya da ad kök veya gövdelerine zaman kavramıyle birlikte kiş ...
-
eylem gövdesi
:
-
(Derleme., fiil gövdesi, fiil tabanı, fiillik taban) Eylem veya a ...
-
eylem kökü
:
-
(Derleme., fiil kökü, işlevlik kök, fiillik kök) Eylem soylu bir ...
-
eylem soylu sözcük
:
-
Genellikle zaman kavramı veren veya zamanla beraber kişi kavramı ...