Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (3)
3. Sayfa
-
eylem tümcesi
:
-
(Derleme.. fiil cümlesi, fiilcil cümle) Bildirme veya isteme kipl ...
-
eylemde karşıt görünüm
:
-
Emir kipi dışındaki isteme kiplerinin, hikâye veya rivayet birleş ...
-
eylemden türeme ad
:
-
(Derleme.. fiilden isim, fiilden türek isim, fiil soyundan isim, ...
-
eylemden türeme eylem
:
-
(Derleme., fiilden fiil, fiil kökünden fiil, fiilden türemiş fiil ...
-
eylemlik
:
-
(Derleme., isim-fiil) Tümleç alan ve ad gibi kullanılan eylemsi : ...
-
eylemlikle ikileme
:
-
Sözcükleri eylemlik biçiminde bulunan ikileme: Oyma oyma dolap, s ...
-
Eylemsi
:
-
(Derleme.. fiilimsi, şahıssız fiil sıygası, fiilsi) Olumsuzu yapı ...
-
ezgi
:
-
(Derleme.. sözün ezgisi) Söylemede sese verilen özel titrem.
-
fışırtılı ünsüz
:
-
Fışırtılı bir ses veren sızıcı ünsüz: ş, j vb.
-
geçişli eylem
:
-
(Derleme.. geçişli fiil, geçişli çatılı fiil, nesnel fiil, nesnel ...
-
geçişsiz eylem
:
-
(Der, geçişsiz fiil, öznel fiil, nesnesiz fiil) Nesne ile kullanı ...
-
geçmiş zaman
:
-
Eylemin belirttiği zaman kavramının, içinde bulunulan zamandan ön ...
-
geçmiş zaman görünümü
:
-
Belirsiz geçmiş zaman ortacıyle, yardımcı eylemin veya başka bir ...
-
geçmiş zaman kipi
:
-
bk. belirli geçmiş zaman kipi ve belirsiz geçmiş zaman kipi
-
geçmiş zaman ortacı
:
-
Geçmiş zaman kavramı veren ve ad, sıfat gibi kullanılan ortaç. Tü ...
-
gelecek zaman
:
-
Eylemin belirttiği zaman kavramının, içinde bulunulan zamandan so ...
-
gelecek zaman görünümü
:
-
Gelecek zaman ortacıyle, yardımcı eylemin birlikte kullanılmasınd ...
-
gelecek zaman kipi
:
-
Eylemin belirttiği zaman kavramının, içinde bulunulan zamandan so ...
-
gelecek zaman ortacı
:
-
Ad veya sıfat gibi kullanılan ve gelecek zaman kavramı veren orta ...
-
geniş ünlü
:
-
(Derleme.. açık ünlü, geniş sesli, geniş vokal, alçak vokal) Altç ...
-
geniş zaman görünümü
:
-
Geniş zaman ortacıyle, yardımcı eylemin birlikte kullanılmasından ...
-
geniş zaman kipi
:
-
(Derleme.. zamansızlık, zaman dışı olmaktık) Eylemin her zaman ya ...
-
geniş zaman ortacı
:
-
Eylemin her zaman yapıldığını veya yapılmakta olduğunu ya da yapı ...
-
geniz ünlüsü
:
-
(Derleme.. genizsi vokal, burun vokali, geniz vokali) Geniz yoluy ...
-
geniz ünsüzü
:
-
(Derleme.. genizsi konson, geniz sesi, burun sesi, damak-burun ko ...
-
genizsileşme
:
-
(Derleme.. genizlenme, genzelleşme) Dudak ünsüzünün, geniz ünsüzü ...
-
-
gerçek özne
:
-
Genellikle gerçek özneye özne denir (bk. özne) .
-
gereklik kipi
:
-
(Derleme.. gereklik, gerekirlik, gerekirlik dizisi) Eylemin yapıl ...
-
gereklik tümcesi
:
-
Genellikle gereklik kipiyle kurulan ve eylemin yapılması gerektiğ ...
-
gerileyici benzeşme
:
-
(Derleme., gerileyen benzeşme, gerilek özümleme) Sözcükte sonraki ...
-
Gerilim
:
-
(Derleme.. gerilme) Konuşmada bir sesin meydana gelmesi için ses ...
-
gevşek vurgu
:
-
Üzerinde vurgu oian bir ünlüden sonra, ünsüzle başlayan bir hecen ...
-
gezgin sözcük
:
-
(Derleme.. dolaşan kelime, yaygın kelime) Birçok dilde yaygın bir ...
-
gırtlak ünsüzü
:
-
Derleme.. gırtlak sessizi, gırtlak üfleme fonemi, soluma fonemi, ...
-
girişik tamlama
:
-
İçinde tümleç, sıfat tamlaması ya da belirteç bulunan tamlama: Al ...
-
girişik tümce
:
-
(Derleme., karmaşık cümle) Bir temel tümce ile bir veya birkaç ey ...
-
göçüşme
:
-
(Derleme.. göçme, yer değişimi, aktarma) Bazı sözcüklerde, sesler ...
-
görev
:
-
Bir sözcüğün sözdiziminde belirttiği iş: Güzeller sevimli olur (a ...
-
görünüm
:
-
(Derleme.. görünüş, karmaşık fiil) Eylem kavramlarında, meydana g ...
-
gösterme adılı
:
-
(Derleme.. gösterme zamiri) Varlıkların yerini, işaret yoluyla tu ...
-
gösterme belirteci
:
-
Bir eylemin, bir adın veya başka bir belirtecin anlamını, gösterm ...
-
gösterme sıfatı
:
-
Bir adı, gösterme yoluyla belirten sıfat: Bu kitap, şu adam, o ço ...
-
Gövde
:
-
(Derleme.. taban, türemiş kelime) Köklere yapım eklerinin getiril ...
-
Gramer
:
-
Bakınız: dilbilgisi
-
hafif eylemlik
:
-
(Derleme., hafif mastar, hafifletilmiş isim-fiil, ince mastar, kı ...
-
halk kökbilgisi
:
-
(Derleme., halk kökbilimi, halk türeklemesi, halk etimolojisi) Ha ...
-
harf
:
-
Bir dilin başlıca seslerini yazıda göstermeye yarayan işaret: a, ...
-
harf çevirisi
:
-
Bir metindeki harflerin, başka bir alfabedeki karşılıklarıyle gös ...
-
hece
:
-
Bir solukta çıkarılan ses veya ses birliği: Ah, oh, bak, üst, alt ...
-
hece bölümü
:
-
Yabancı dillerden gelen bazı sözcüklerdeki Türkçenin yapısına uym ...
-
hece dengesi
:
-
Uzun ünlüsü olan bir hecenin kısa ünlüsü olan iki heceye ayrılıp ...
-
-
hece doruğu
:
-
(Derleme., yükseklik doruğu) Hece içinde en yüksek olan ses: Bal, ...
-
hece sınırı
:
-
Bir hecenin bitip ötekinin başladığını gösteren ses aralığı: Arab ...
-
hece yutumu
:
-
(Derleme.. hece düşmesi, hece gizlenimi, büzülme, aşınma) Ünlüyle ...
-
hemze
:
-
(Derleme., gırtlak kapama fonemi, gırtlak çarpması) Ciğerlerden g ...
-
hikâye birleşik zamanı
:
-
(Derleme.. hikâye tarzı, hikâye kipleri, hikâye şekli) Yalın zama ...
-
ıslıklı ünsüz
:
-
(Derleme.. ıslıklı konson, ıslıklı ses) Vızıltılı ve hışırtılı bi ...
-
iç ek
:
-
Sözcüğün içyapısına giren ek. Türkçede iç ek yoktur: Arapçada mün ...
-
içbükün
:
-
Bazı yabancı dillerde sözcüğün içsesinde meydana gelen bükün: Ara ...
-
içses
:
-
Sözcüğün önses ve sonsesi arasında kalan ses veya sesler: Baş (b- ...
-
içses düşmesi
:
-
Sözcük içindeki bir ünsüzün kaybolması: (Arslan) > aslan, serp -> ...
-
içtümce
:
-
(Derleme.. nesnel cümle) Bir tümce içinde tümleç gibi kullanılan ...
-
içtüreme
:
-
(Derleme., araya sokulma) Sözcüğün aslında bulunmayan bir ünlünün ...
-
içuyak
:
-
Düzyazıda, sözcükler arasındaki uyak: Selam verdim rüşvet değildi ...
-
ikil
:
-
Birbiriyle yakından ilgili iki varlığı birlikte anlatan sözcük: T ...
-
ikileme
:
-
(Derleme.. koşma, koşuk, kelime koşması, eş deyim) Anlamı güçlend ...
-
ikilemeden düz tümleç
:
-
İkileme biçiminde kullanılan düz tümleç: Bekçi mahalleyi sokak so ...
-
ikilemeli tamlama
:
-
İkileme biçimindeki sözcüklerden kurulan tamlama: Büyüklerin büyü ...
-
ikilemeli yantümce
:
-
Kökteş iki çekimli eylemin olumlu ve olumsuz biçimlerinin ikileme ...
-
ikili çatı
:
-
İki görevde de kullanılabilen çatı: Alınmak, avlanmak, tavlanmak, ...
-
ikili ek
:
-
Hem ad köküne hem de eylem köküne gelen ek: -men -man (göç-men, a ...
-
ikili ekleme
:
-
İyelik eki almış bazı sözcüklerde, aynı görevde olmak üzere, bir ...
-
ikili kök
:
-
Hem ad kökü hem de eylem kökü gibi kullanılan kök: Göç, göçmek ta ...
-
ikili ünlü
:
-
(Derleme., ikiz vokal, ikili vokal) Bir hecede yan yana bulunan i ...
-
ikinci kişi
:
-
Adıllarda ve çekimli eylemlerde belirtilen dinleyen veya dinleyen ...
-
ikinci vurgu
:
-
Bir sözcükte asıl vurgudan başka meydana gelen vurgu: Annem geldi ...
-
-
ilerleyici benzeşme
:
-
(Derleme.. ilerlek benzeşme, ilerleyen benzeşme) Sözcükte önceki ...
-
İlgeç
:
-
(Derleme.. edat, ilgiç) Bir sözcükten sonra gelerek, o sözcükle ö ...
-
ilgeçli tamlama
:
-
Bir adla bir ilgecin kurduğu tamlama: Ev gibi, ev için, odaya gör ...
-
ilgeçli tümleç
:
-
(Derleme., edatlı tümleç, edat tümleci) İlgeçle kurulmuş tümleç: ...
-
ilgeçli tümleç birliği
:
-
İlgeçli tümleçle birlikte kullanılan sözcüklerin tümü: Bu korular ...
-
ilgeçli yantümce
:
-
Gibi ilgeciyle kurulan ve bir belirteç gibi kullanılan yantümce : ...
-
ilgeçten ad
:
-
Aslında ilgeç olan sözcüğün iyelik eki alarak ad olmuş biçimi: Se ...
-
ilgeçten sıfat
:
-
Bir adla birlikte, başka bir adın önüne gelerek sıfat görevinde k ...
-
ilgi eki
:
-
Bağlantı kavramı veren ek. Türkçede bu kavram ad veya ad görevli ...
-
ince sıra
:
-
Türkçe bir sözcükteki ince ünlülerin sırası: İpekli (ipek-li) , i ...
-
ince ünlü
:
-
(Derleme.. ince vokal, ince sesli damak ünlüsü, ön vokal) Dilin i ...
-
istek kipi
:
-
(Derleme.. temenni, dileklik) İstek ve niyet kavramı veren isteme ...
-
istek tümcesi
:
-
Yüklemi istek veya dilek kipi olan tümce Bu işler başına gelmeyey ...
-
istek yutumu
:
-
(Derleme.. istek kipi kısalması) Kökü ve gövdesi ünlü ile biten i ...
-
isteme kipleri
:
-
(Derleme., dilek kipleri, tasarlama kipleri) Dilek, istek, gerekl ...
-
isteme tümceleri
:
-
İsteme kipleriyle kurulan tümce : Düzen tartışmaları bir bitse bi ...
-
işaret dili
:
-
Konuşulan ve yazılan dilin dışında, renk, bayrak, işaret, koku, m ...
-
işteş çatı
:
-
(Derleme.. işteş fiil, işteş çatılı fiil) Bir eylemin birden fazl ...
-
işteş eylem
:
-
(Derleme., işteş fiil, işteş çatılı fiil Bir eylemin birden fazla ...
-
iyelik düşmesi
:
-
Yapım eki getirilen ad tamlamalarında iyelik ekinin kullanılmamas ...
-
iyelik eki
:
-
Adları veya ad görevinde kullanılan sözcükleri kişi kavramına bağ ...
-
iyelikli ikileme
:
-
Sözcüklerinin biri veya her ikisi de iyelik eki almış olan ikilem ...
-
iyelikli sıfat
:
-
Sıfat görevinde kullanılan ve iyelik eki almış bulunan bazı ad ve ...
-
iyelikli tamlama
:
-
İyelik eki almış bazı ad veya ortaçlardan kurulan tamlama: Barına ...