Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (4)
4. Sayfa
-
kalın sıra
:
-
Türkçe bir sözcükteki kalın ünlülerin sırası: Adamların (adam-lar ...
-
kalın ünlü
:
-
(Derleme.. kalın vokal, alın sesli, art vokal, art damak vokali) ...
-
kalıplaşma
:
-
Sözcükler veya ekler arasında, belirli bir anlam için, ayrılmaz b ...
-
kalıplaşmış iyelik
:
-
Görünürde, belirli bir sözcükle bağlantısı kurulamayan ve bazı sö ...
-
kalma durumu
:
-
(Derleme., bulunma hali, -de hali) Ad veya ad görevli sözcüğün ta ...
-
kalmalı ikileme
:
-
Sözcüklerinden ikisi de kalma durumunda bulunan ikileme: ayda ayd ...
-
kalmalı tamlama
:
-
Kalma durumundaki bazı adların başka adları anlam bakımından tama ...
-
kalmalı tümleç
:
-
Çok defa eylemin bazen de adın anlamını tümleyen ve kalma durumun ...
-
kapalı hece
:
-
Ünsüzle veya uzun ünlüyle biten hece: Kalk, bak, gelmek (gel-mek) ...
-
kapantı
:
-
Patlayıcı ünsüzün meydana gelişinden önceki boğumlanma noktasının ...
-
karma dil
:
-
Sözcük hazinesi çeşitli dillerden oluşmuş dil: Uzak doğu limanlar ...
-
karma tamlama
:
-
Ad tamlamasındaki adlardan birinin veya ikisinin sıfat almasıyle ...
-
karşılaştırma derecesi
:
-
Daha, çok, fazla, ziyade gibi sözcüklerle kavramların karşılaştır ...
-
karşılaştırmalı dilbilgisi
:
-
(Derleme.. karşılaştırmalı gramer, mukayeseli gramer) Akraba dill ...
-
karşılıklı benzeşme
:
-
iki sesin birbirini etkileyerek benzeşmeleri: (bu+ile) > böyle, ( ...
-
karşıt anlamlı
:
-
Anlamları birbirine karşıt olan sözcükler: Aşağı/yukarı, ileri/ge ...
-
katmerli birleşik zaman
:
-
(Derleme., katmerli bileşik kip) Yalın zamanlı bir eylemle ekeyle ...
-
kayan ek
:
-
Asıl görevinden kaymış olan ek: -de (göz-de kadın) , -den (can-da ...
-
kaynaştırma
:
-
(Derleme.. daraltı, büzülme, vokal birleşmesi, sıkışma, aşınma, d ...
-
kesik sözcük
:
-
(Derleme., kırpık kelime, kırpma kelime) Bir kısmı, kesilerek kul ...
-
kesik tümce
:
-
Genellikle yüklemi kullanılmadığı halde yargı bildiren tümce: Şof ...
-
kısa hece
:
-
İçinde uzun ünlü bulunmayan hece: Oda, gözlük, kapalı vb.
-
kısa ünlü
:
-
(Derleme. kısa vokal, kısa sesli) Süresi uzun olmayan ünlü: At, a ...
-
kısaltmalı sözcük
:
-
Birden fazla sözcüğün baş harfleriyle kurulmuş sözcük: Nato (Nort ...
-
ki bağlacı
:
-
Genellikle birleşik tümcelerde kullanılan ve temel tümce ile yant ...
-
kip
:
-
(Derleme.. şekil, çekim örneği) Eylemlerde belirli bir zamanla bi ...
-
-
Kişi
:
-
Çekimli eylemlerde ve adıllarda, konuşan, dinleyen, hakkında konu ...
-
kişi adılı
:
-
(Derleme.. kişi zamiri, şahıstık) Kişilerin yerine kullanılan adı ...
-
kişi eki
:
-
(Derleme.. şahıs eki, şahıs bildirici ek) Eylem çekimlerinde kull ...
-
konuşma aygıtı
:
-
(Derleme., konuşma cihazı) Konuşmada kullanılan seslerin meydana ...
-
konuşma dili
:
-
(Derleme., geçer dil) Günlük yaşayışta kullanılan ve yazı dilinde ...
-
konuşma titremi
:
-
(Derleme.. konuşma tonu) Kişinin konuşmasındaki özel titrem.
-
koruma ünsüzü
:
-
(Derleme., kaynaştırma ünsüzü, yardımcı konsonant, koruyucu "y", ...
-
korumalı ek
:
-
(Derleme.. kaynaştırmalı ek, bağlantı ünsüzü alan ek) Ünlü ile bi ...
-
koşaç
:
-
Başlı başına anlam taşımayan, birlikte kullanıldığı sözcüğe oluml ...
-
koşul birleşik zamanı
:
-
(Derleme.. şart tarzı, şart kipleri) Koşul kavramı veren birleşik ...
-
koşul tümcesi
:
-
Yüklemi -se (-sa) ekiyle kurulan ve koşul kavramı veren tümce (bk ...
-
koşullu yantümce
:
-
Birleşik tümcelerde koşul kavramı veren yantümce: Gençlikte çalış ...
-
Kök
:
-
Sözcüğün, ekleri ayrıldıktan sonra, geriye kalan anlamlı bölümü: ...
-
kök anlam
:
-
(Derleme.. anlamlık) Aynı kökten türemiş sözcüklerdeki ortak anla ...
-
kökbilgisi
:
-
(Derleme.. kökbilim, menşe bilgisi, türeme bilgisi) Sözcüğün aslı ...
-
kökteş
:
-
Aynı kökten gelen çeşitli yapı ve görevdeki sözcükler: Sevgi, sev ...
-
kökteş tümleç
:
-
Eylemle aynı kökten olan tümleç: Çalgı çalmak, ekin ekmek, vergi ...
-
kökteşleme
:
-
(Derleme.. kökteştik, kökteş kelime kullanma) Anlatımı kolaylaştı ...
-
kural
:
-
Dil olayları arasındaki düzen: Ünlü uyumları, ünsüz uyumu gibi.
-
kural dışı
:
-
(Derleme., aykırılık) Dil kurallarına aykırı düşen sözcükler veya ...
-
kural dışı eylem
:
-
Belirli kurallara girmeyen ve çekimlerinde ayrı özellik gösteren ...
-
kuvvetli ünlü
:
-
(Derleme., güçlü ünlü, kuvvetli vokal) Bol sesli geniş ünlü: a, o ...
-
küçük ünlü uyumu
:
-
(Derleme.. dudak uyumu, dudak uyumu kanunu, küçük ahenk kanunu, d ...
-
küçükdil ünsüzü
:
-
(Derleme.. küçükdil kayıcı konsonu) Ciğerlerden gelen havanın, ar ...
-
küçültme eki
:
-
Sözcüklerin anlamına, küçüklük, azlık, sevgi, şefkat kavramları k ...
-
-
küçültmeli ad
:
-
Küçültme eklerinden biriyle, küçüklük, azlık, sevgi, şefkat kavra ...
-
küçültmeli sıfat
:
-
Bildirdiği kavram, küçültme eklerinden biriyle, azaltılmış, yakın ...
-
lehçe
:
-
Bir anadilin, ses, yapı ve sözdizimi bakımlarından büyük ayrılık ...
-
m`li ikileme
:
-
Ünlüyle başlayan sözcüğün başına ya da ünsüzle başlayan sözcüğün ...
-
nesne
:
-
(Derleme., belirtili nesne, -i'li tümleç, -i'li nesne) Geçişli ey ...
-
nesne birliği
:
-
(Derleme.. nesne öbeği, nesne grubu) Nesneyle ilgili olarak kulla ...
-
nispet eki
:
-
Bazı yabancı adların anlamlarına bağlı yabancı sıfatlar kuran ek: ...
-
niteleme belirteci
:
-
(Derleme.. niteleme zarfı, nitelik zarfı) Bir eylemin, bir sıfatı ...
-
niteleme sıfatı
:
-
(Derleme., vasıflandırma sıfatı, nitelik sıfatı, vasıflayıcı, san ...
-
noktalama
:
-
Yazının daha iyi anlaşılması için, belirli işaretlerin gereken ye ...
-
olumlu eylem
:
-
(Derleme., olumlu fiil) Olumlu kavram veren eylem. Türkçede -me o ...
-
olumlu tümce
:
-
Yüklemi olumlu olan tümce: Çocuk okula gitti Öğrencinin bilgisiz ...
-
olumsuz eylem
:
-
Olumsuzluk kavramı veren eylem. Türkçede, -me olumsuzluk eki alan ...
-
olumsuz tümce
:
-
Yüklemi olumsuzluk kavramı veren tümce: Çocuk hasta değilmiş Para ...
-
olumsuzluk eki
:
-
Eylem soylu sözcüğe olumsuzluk kavramı veren ek. Türkçede bu kavr ...
-
olumsuzluk koşacı
:
-
Tümce içinde, art arda kullanılan iki veya daha çok özneyi, tümle ...
-
olumsuzluk koşacıyle yantümce
:
-
Olumsuzluk koşacıyle kurulan yantümce: Gül değil arkasında kanlı ...
-
orta hece yutumu
:
-
(Derleme., orta hece düşmesi, hece binişimi, hece gizlenimi, iç h ...
-
ortaç
:
-
(Derleme., sıfat-fiil) Tümleç alabilen, ad ve sıfat gibi kullanıl ...
-
ortaçlı ikileme
:
-
Sözcükleri ortaç biçiminde bulunan ikileme: Sararmış sararmış yüz ...
-
ortaçtan tümleç
:
-
Çeşitli ortaçlardan meydana gelen tümleç: Bir tek tanıdık göremed ...
-
ortak dil
:
-
Bir dilin lehçe ya da ağızlarından birinin yaygınlaşarak ülkenin ...
-
ortak nesne
:
-
Ayrı eylemlerin ve eylemsilerin anlamını tamamlayan aynı belirtil ...
-
ortak özne
:
-
Çeşitli eylemlerin ve eylemsilerin aynı olan öznesi: Yüzbaşı atın ...
-
ortak yüklem
:
-
Birden çok öznenin meydana getirdiği aynı yüklem: Biri kalemi ald ...
-
-
ölçü belirteci
:
-
(Derleme., ölçü zarfı, nicelik zarfı, derece ve nicelik zarfı, az ...
-
ölü dil
:
-
Belgeleri bilinen fakat hiç bir ülkede artık konuşulmayan dil: Sü ...
-
önavurt ünsüzü
:
-
(Derleme., önavurt konsonu, önavurtsu konson, yanlama titrek) Dil ...
-
öndamak ünsüzü
:
-
(Derleme., öndamaksı konson, öndamak fonemi, öndamaksıl) Ciğerler ...
-
önek
:
-
Bazı yabancı dillerde, sözcük kökünün önüne gelerek sözcüğe belir ...
-
önses
:
-
Bir sözcüğün başındaki ilk ses: Başlangıç sözcüğündeki b, yıldız ...
-
önses düşmesi
:
-
Sözcük başındaki bir sesin kaybolması: (ısıcak) > sıcak, (ısıtma) ...
-
öntüreme
:
-
(Derleme.. başta ses türemesi, önönüm) Sözcüğün aslında bulunmaya ...
-
önvurgu
:
-
(Derleme.. başta vurgu, gerilek vurgu) Yer adlarında, belirteç, b ...
-
örnekseme
:
-
(Derleme.. benzetme, örnekleme) Bir sözcük örnek tutularak başka ...
-
örtülü özne
:
-
(Derleme.. dolaylı özne, mantıkça özne ) Edilgen eylemle kurulmuş ...
-
özel ad
:
-
(Derleme.. özel isim) Tek varlığı bildiren ad: Ali, Ayşe, Ankara, ...
-
özel dil
:
-
(Derleme.. sınıf dili) Ticaret veya sanat sahiplerinin aralarında ...
-
özne
:
-
Çekimli eylemin veya eylemsinin meydana gelmesini sağlayan kişi. ...
-
özne birliği
:
-
(Derleme., özne öbeği, özne grubu) Özneyle ilgili olarak kullanıl ...
-
özne-yüklem uygunluğu
:
-
Özne ile yüklemin nicelik bakımından birbirine uyması veya uymama ...
-
patlayıcı ünsüz
:
-
(Derleme., kapanma fonemi, patlayıcı konson, patlamalı konson, pa ...
-
pekiştirme ünlüsü
:
-
Pekiştirmeli sözcüklerde kavramı kuvvetlendirmek için türeyen ünl ...
-
pekiştirmeli ad
:
-
Pekiştirmeli sözcük biçiminde kurulmuş ad: Tortop (tor-top) , güp ...
-
pekiştirmeli belirteç
:
-
Pekiştirmeli sözcük biçiminde kurulmuş belirteç: Apansız karşılaş ...
-
pekiştirmeli özne
:
-
Dönüşlü adılla kuvvetlendirilmiş özne: Ben, kendim gördüm Şen, ke ...
-
pekiştirmeli sıfat
:
-
(Derleme.. pekiştirme sıfatı) Pekiştirmeli sözcük biçiminde kurul ...
-
pekiştirmeli sözcük
:
-
Türkçede çok defa sıfatın, bazen adın ilk hecesindeki ünlünün, ba ...
-
peltek diş ünsüzü
:
-
(Derleme., diş-dil ünsüzü, dişler arası konson) Dil ucunun, ön di ...