Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (5)
5. Sayfa
-
resmî dil
:
-
(Derleme., devlet dili) Bir ülkede kanunla kabul edilen dil: Türk ...
-
rivayet birleşik zamanı
:
-
(Derleme.. rivayet tarzı, şüphelik sıygası, rivayet kipleri) Yalı ...
-
san
:
-
(Derleme.. unvan sıfatı, unvan grubu) Özel addan önce veya sonra ...
-
sapma
:
-
(Derleme.. sapımı, ses değişimi, kesikleniş) bazı sözcüklerin kur ...
-
saygı çoğulu
:
-
(Derleme., nezaket çoğulu, incelik çoğulu) Aslında tekil olan var ...
-
sayı adı
:
-
Sayı kavramı veren ad: Bes, yedi, yüz vb. Sayı adları takısız tam ...
-
sayı sıfatı
:
-
(Derleme.. sayı isimleri) Adı, sayı kavramı bakımından belirten s ...
-
ses
:
-
(Derleme.. fonem, ses unsuru, seslik, ün) Kulağın duyabildiği tit ...
-
ses ayrışımı
:
-
Birleşik sayılan bir sesin başka sesleri meydana getirmesi:-g -ğ ...
-
ses değişmesi
:
-
Dilde kendiliğinden veya bir etkenle oluşan ses başkalaşması: Fad ...
-
ses düşmesi
:
-
(Derleme., düşme, fonem düşmesi, fonem atımı) Sözcükte bir sesin ...
-
ses ikilemesi
:
-
Bazı sözcüklerde çeşitli nedenlerle, aynı ünlünün veya aynı ünsüz ...
-
ses karşılanması
:
-
(Derleme.. ses benimsenmesi) Bir dilde bulunmayan bir sesi benzer ...
-
ses kirişleri
:
-
{Deri, ses telleri) Ses meydana getiren gırtlaktaki kas kıvrımlar ...
-
ses oluşumu
:
-
(Derleme.. sesleşme) Ciğerlerden gelen havanın ses haline gelmesi ...
-
ses türemesi
:
-
Bir sözcüğün aslında bulunmayan, bir ünlü veya ünsüzün sonradan t ...
-
sesbilgisi
:
-
(Derleme.. fonetik) Bir dilin sözcüklerini ses yapısı bakımından ...
-
sesbilim
:
-
(Derleme.. sesbilimi, fonoloji, sesler bilgisi) Dillerin seslerin ...
-
sesçil
:
-
Sese dayanan, sesle ilgili olan. Sesçil imlâ, sözcükleri konuşuld ...
-
sesçil alfabe
:
-
(Derleme.. fonetik yazı, sesçil yazı, sesçil çevriyazı) Konuşmanı ...
-
seslenme durumu
:
-
Hitap kavramı veren ad durumu: Ey Türk Gençliği Muallimler, yeni ...
-
seslenmeli özne
:
-
Seslenme durumunda bulunan özne: Türk, çalış, öğün, güven Atatürk ...
-
seslenmeli tümleç
:
-
Eylemin anlamına hitap kavramı katan ve seslenme durumunda buluna ...
-
sıfat
:
-
(Derleme.. san, ulak, katmaç) Bir adı niteleyen veya belirten söz ...
-
sıfat kayması
:
-
Belirtisiz ad tamlamasından veya sıfat tamlamasından önce gelen s ...
-
sıfat tamlaması
:
-
(Derleme.. sıfat takımı, sıfat birliği) Sıfatların kendilerinden ...
-
-
sıra sıfatı
:
-
(Derleme., sıra sayıları) Sıra kavramı bildiren sıfat. Bunlar say ...
-
sıralı tümce
:
-
(Derleme., atıflı cümle, bağlı cümle) Anlam yakınlığıyle bağlanmı ...
-
sızıcı ünsüz
:
-
(Derleme., sızmalı konson, sürtünmeli kpnson, sürtünücü konson) C ...
-
sızıcılaşma
:
-
Bazı patlayıcı seslerin, sızıcı hale geçmeleri: Budak> (budah) , ...
-
soluk verme
:
-
(Derleme.. nefesleme) Sesi meydana getirmek üzere ciğerlerin hava ...
-
somut adı
:
-
(Derleme., somut isim, madde ismi) Beş duyudan biriyle veya birka ...
-
son ek
:
-
Sözcük sonuna gelen ek. Türkçede -ci (demir-ci) , -li (ev-li) , - ...
-
sonses
:
-
Sözcük sonundaki ses: Başlangıç sözcüğünün sonsesi -ç, yıldız söz ...
-
sonses düşmesi
:
-
Sözcük sonundaki bir sesin kaybolması: (yaylak) > yayla, (kışlak) ...
-
soru adılı
:
-
(Derleme.. soru zamiri) Adların yerini soru yoluyla tutan adıl: N ...
-
soru belirteci
:
-
(Derleme.. soru zarfı) Bir eylemin anlamını soru yoluyla açıklaya ...
-
soru eki
:
-
Soru kavramı veren mi eki : Ev mi satıldı? Ali geldi mi, gelmedi ...
-
soru sıfatı
:
-
Adı, soru yoluyla belirten sıfat: Hangi gün? Hangi iş? Ne zaman?. ...
-
soru tümcesi
:
-
Herhangi bir öğesinde soru kavramı bulunan tümce: Ali geldi mi? S ...
-
sorulu görünüm
:
-
Soru şeklindeki bir eylemin bir başka eylemden önce gelerek, zama ...
-
sorulu ikileme
:
-
Anlamı kuvvetlendirmek, artırmak ya da eksiltmek amacıyla aynı ik ...
-
sorulu yantümce
:
-
Temel tümceye zaman kavramı veren ve "mi" soru ekiyle kurulan yan ...
-
soyut adı
:
-
(Derleme.. soyut isim, mana ismi) Düşünce yoluyla kabul edilen va ...
-
söz
:
-
Sözcük veya sözcük dizisi.
-
Sözcük
:
-
Anlamı olan ses veya ses birliği: O, ev, baş, çocuk, yok, var, de ...
-
sözcük hazinesi
:
-
(Derleme.. söz hazinesi) Bir dildeki sözcüklerin bütünü.
-
sözcük türü
:
-
(Derleme., söz bölüğü, kelime çeşidi, lakırdı bölüğü) Yapı, kavra ...
-
sözcük vurgusu
:
-
Bir sözcükte bir hecenin öteki hecelerden daha baskılı olan vurgu ...
-
sözde özne
:
-
Edilgen eylemin özne görevini yüklenmiş nesnesi: Ev onarıldı Yoll ...
-
sözdizimi
:
-
(Derleme., cümle bilgisi, sözdizgisi) Dilbilgisinde sözcük dizili ...
-
-
Sözlük
:
-
Bir dilin sözcüklerini alfabe sırasıyle açıklayan kitap.
-
sürekli ünsüz
:
-
(Derleme.. tonlu konson, yumuşak sessiz, yumuşak konson, sedalı k ...
-
süreksiz ünsüz
:
-
(Derleme., sert ünsüz, tonsuz konson) Ciğerlerden gelen havanın a ...
-
sürerlik eylemi
:
-
Devamlılık kavramı veren eylem. Türkçede bu kavram herhangi bir e ...
-
sürerlik görünümü
:
-
Türkçede, bir ortaçla yardımcı eylemin veya herhangi bir eylemle ...
-
şedde belirmesi
:
-
Arapça bazı sözcüklerin sonlarında sükûn halinde bulunan ünsüzün ...
-
şimdiki zaman kipi
:
-
Eylemin belirttiği kavramın, içinde bulunulan zamanda başladığını ...
-
takı
:
-
(Derleme.. hal ekleri, isim halleri ekleri) Adın, başka bir sözcü ...
-
takıntı ek
:
-
Anadolu ağızlarında bazı sözcüklere takılan ve görevi dışında kul ...
-
takısız tamlama
:
-
İki adın, tamlayan eki ve tamlanan eki almadan, anlam bakımından ...
-
tamlama
:
-
(Derleme., takım) Bir adın anlamının tam belirtilmesi için, bir b ...
-
tamlamadan niteleme
:
-
Bazı belirtili veya belirtisiz tamlamaların sıfat görevinde kulla ...
-
tamlanan
:
-
(Derleme.. belirten) Tamlamada anlamı belirtilen, açıklanan ad: E ...
-
tamlayan
:
-
(Derleme.. tamlayıcı, belirtken, belirten, tümleyici, isim belirt ...
-
tamlayan durumu
:
-
(Derleme.. -in hali, ilgi hali, bağlama hali, çıkış düşümü, aitli ...
-
tarz bildiren eylemlik
:
-
Eylemin oluş tarzını bildiren ve (-iş) ekiyle kurulan eylemlik: G ...
-
tasvirî dilbilgisi
:
-
(Derleme.. çağdaş dilbilgisi, tasvirci dilbilgisi, çağ grameri) B ...
-
taşra ağzı
:
-
(Derleme.. taşra dili) Bir ülkede, yazı dilinin dayandığı belirli ...
-
tek doruklu hece
:
-
(Derleme., düzenli hece) Seslerin art arda yükseldiği veya art ar ...
-
tek heceli dil
:
-
Sözcükleri tek heceli dil: Çince, Tibetçe vb.
-
Tekil
:
-
Sözcüklerde bir varlığı veya çekimli eylemlerde bir kişiyi bildir ...
-
tekleşme
:
-
Bir sözcüğün içindeki çift ünsüzün bire inişi : (better) > beter, ...
-
temel tümce
:
-
(Derleme., esas cümle, asıl cümle, baş cümle, ana anlatım, baş tü ...
-
terim
:
-
Bilim veya sanat kavramları için kullanılan anlamı sınırlı sözcük ...
-
tezlik eylemi
:
-
(Derleme.. tezlik fiili, çabukluk fiili, kolaylık fiili) Türkçede ...
-
-
titrem
:
-
Ses titreşimlerinin yükselip alçalması.
-
titremleme
:
-
(Derleme.. perdelenme) Konuşmada, düşünce veya duyuştan gelen yum ...
-
topluluk adı
:
-
Birlik kavramı taşıyan topluluğa verilen tekil ad: Ordu, alay, ta ...
-
Tümce
:
-
(Derleme.. hükümleme) Bir yargı bildirmek üzere tek başına çekiml ...
-
tümce titremi
:
-
(Derleme.. cümle tonu) Tümcenin anlamına göre düzenlenen titrem: ...
-
tümce vurgusu
:
-
(Derleme.. değer vurgusu, mantık vurgusu, sözdizimi vurgusu) Konu ...
-
tümceden bağlaç
:
-
Bağlaç olarak kullanılan en çok üç sözcüktü kısa bazı tümceler: N ...
-
tümcemsi
:
-
Eylemsiyle ilgili sözcükler dizisi: Bugün İstanbul'dan gelen son ...
-
tümcenin ad oluşu
:
-
Başlı başına kullanılabilen bir tümcenin gerektiğinde ad olabilme ...
-
tümcenin öğeleri
:
-
(Derleme.. cümlenin üyeleri) Tümcenin anlaşılmasında başlıca göre ...
-
tümleç
:
-
Genellikle eylemin anlamını çeşitli yönlerden tümleyen ve herhang ...
-
tümleç birliği
:
-
Türlü tümleçlerle kullanılan sözcüklerin tümü Uzun zamandan beri ...
-
türeme ünlü
:
-
(Derleme.. takma vokal, katma vokal) Sözcüğün aslında bulunmayan ...
-
türeme ünsüz
:
-
Sözcüğün aslında bulunmayan ve önseste veya içseste beliren ünsüz ...
-
türemiş ad
:
-
Yapım ekiyle kurulmuş ad: Süzgeç (süz-geç) , başlık (baş-lık) , g ...
-
türemiş belirteç
:
-
(Derleme., türemiş zarf) Yapım ekiyle kurulmuş belirteç: İlkin (i ...
-
türemiş eylem
:
-
Yapım ekiyle kurulmuş eylem: Başlatmak, güzelleşiyor, duraklayınc ...
-
türemiş sıfat
:
-
(Derleme., türeme sıfat) Yapım ekiyle kurulmuş sıfat: Akıllı çocu ...
-
türemiş sözcük
:
-
Yapım ekiyle kurulmuş sözcük: Süzgeç (süz-geç) , vergi (ver-gi) , ...
-
türetme
:
-
(Derleme., söz yapma, kelime yapma, teşkil, yapım) Ad ya da eylem ...
-
türev
:
-
(Derleme., türeme, türeme kelime, türemeli kelime, türemiş kelime ...
-
türlü biçimli sözcük
:
-
Kök ve eki türlü biçimlerde bulunan aynı sözcük: Tirpit, tirpidin ...
-
ulaç
:
-
(Derleme.. bağ-fiil, zarf fiil) Belirteç olarak kullanılan eylems ...
-
ulaçlı birleşik eylem
:
-
(Derleme., özel bileşik fiil, birleşmiş fiil, betimleme fiili, bi ...