Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü
1. Sayfa
-
açık hece
:
-
Uzun olmayan ünlü ile biten hece : Ana (a-na) , araba (a-ra-ba) , ...
-
açıklayıcı
:
-
Kendinden önce gelen sözcüğü belirten, açıklayan sözcük veya sözc ...
-
açıklayıcıdan özne
:
-
Bazı tümcelerde özne görevini üzerine alan açıklayıcı: Şanlı Türk ...
-
açıklayıcıdan tümleç
:
-
Esas tümleci açıklayan ve aynı ad durumuna girmiş bulunan tümleç ...
-
açıklık
:
-
(Derleme. aralık) Ünlü veya ünsüzün meydana gelişinde boğumlanma ...
-
Ad
:
-
Varlıkları bildiren sözcük: Ev, kedi, Ali, Ayşe, hayal, ordu, ver ...
-
ad çekimi
:
-
Adlara iyelik eklerinin getirilmesi: Evim (ev-im) , evin (ev-in) ...
-
ad durumu
:
-
(Derleme.. isim çekimi, ad çekimi, düşüm belirtme) Başka bir sözc ...
-
ad durumu eki
:
-
Adın başka bir sözcükle ilgi kurmak üzere aldığı ek. Türkçede kul ...
-
ad gövdesi
:
-
(Derleme, isim gövdesi) Ad veya eylem kökünden yapım ekleriyle tü ...
-
ad kökü
:
-
(Derleme. isim kökü, isim soyundan kök, kök isim) Bir sözcüğün ad ...
-
ad soylu sözcük
:
-
Ad durumlarından birine girebilen ve tümcede ad gibi görev alan s ...
-
ad tamlaması
:
-
(Derleme. ad tümlemesi, isim tamlaması, isim takımı, izafet ilgis ...
-
ad tümcesi
:
-
(Derleme. isim cümlesi, isimcil cümle) Yüklemi ekeylemle kurulan ...
-
addan türeme ad
:
-
(Derleme. isimden isim, addan türemiş ad, isim soyundan isim) Ad ...
-
addan türeme eylem
:
-
(Derleme., isimden fiil, isim soyundan fiil, isimden türemiş fiil ...
-
Adıl
:
-
(Derleme., adsı, içlem, adınsı, adcıl) Kişi, özlük, gösterme, sor ...
-
adıl n si
:
-
[adıl "n" si] (Derleme. zamir "n" si, zamir ünsüzü) Çok defa 3. k ...
-
adıl tamlaması
:
-
Tamlayanı adıl olan tamlama: Benim evim, senin evin, onun evi ken ...
-
adlık
:
-
Ad özelliği gösteren ve eylem soylu olmayan sözcükler: Ad, sıfat, ...
-
ağır eylemlik
:
-
(Derleme. ağır mastar, asıl mastar) -mak (-mek) ekiyle kurulan ey ...
-
ağızsıl ünlü
:
-
(Derleme. ağızsı ünlü, ağız ünlüsü, ağız vokali) Geniz yoluna kay ...
-
ahenk durağı
:
-
Anlatımı etkili kılmak için, söz arasında, anlamın gerektirdiği d ...
-
akıcı ünsüz
:
-
(Derleme. titreşimli akıcı, titrek konson, akıcı konson, akıcı fo ...
-
akraba diller
:
-
Aynı anadilden gelen diller: Türkçe ile Moğolca Fransızca ile İn ...
-
alçalan titrem
:
-
Anlatımda, duygu ve düşüncelere göre azalan titrem: "Ağır ağır çı ...
-
-
alfabe
:
-
Dillerin başlıca seslerini yazıda karşılayan işaretlerin tümü: Tü ...
-
alfabe dışı
:
-
(Derleme.. alfabe dışı harf) Bir ulusun alfabesinde bulunmayan ha ...
-
anadil
:
-
Aynı kökten gelen çeşitli dillerin varsayılan kaynağı. Bugünkü Tü ...
-
anadili
:
-
Kişinin evinden, çevresinden öğrendiği dil.
-
Anlam
:
-
Sözcüklerin veya davranışların zihinde uyandırdığı izlenim.
-
anlam bayağılaşması
:
-
(Derleme. mana bayağılanması) Bazı sözcüklerin gerçek anlamlarını ...
-
anlam çokluğu
:
-
(Derleme.. çokanlamlılık) Sözcüğün birden çok anlam vermesi: Yüz, ...
-
anlam daralması
:
-
Geniş kavramları olan bir sözcüğün, bu kavramlar içinden tek bir ...
-
anlam değişmesi
:
-
Anlamın daralması, genişlemesi, kayması, iyileşmesi veya bayağıla ...
-
anlam genişlemesi
:
-
Dar bir anlamda kullanılan bazı sözcüklerdeki anlamın zamanla, il ...
-
anlam kayması
:
-
(Derleme. başka manaya geçiş, anlam yer değiştirmesi) Yeni bir an ...
-
anlambilim
:
-
(Derleme. anlambilgisi, anlambilimi) Sözcüklerin anlam bakımından ...
-
Anlatım
:
-
Bir düşünce veya duyguyu bildirmek üzere kullanılan yargılı veya ...
-
anlatım titremi
:
-
(Derleme. mantık titremi, mantık tonlanması) Anlatımda mantık ve ...
-
araç durumu
:
-
Sözcüğün araç gibi kullanıldığını ya da zaman bildiren sözcüğün b ...
-
araç durumuyla ikileme
:
-
Sözcüklerinin ikisi de araç durumuna girmiş ikileme: İçin için ya ...
-
aratümce
:
-
(Derleme., ara cümle,,ara söz, aradeyi) Birleşik veya yalın tümce ...
-
argo
:
-
Kullanılan ortak dilden ayrı olarak, belirli toplulukların, sesbi ...
-
artavurt ünsüzü
:
-
(Derleme.. arka avurt konsonu, art avurt konsonu, artavurtsu kons ...
-
artdamak ünsüzü
:
-
(Derleme., artdamak konsonu, artdamaksı konson, artdamak fonemler ...
-
asıl vurgu
:
-
(Derleme., başlıca vurgu, anadili vurgusu, gelenek vurgusu) Sözcü ...
-
atasözü
:
-
Eski kuşakların denemelerinden kalma yol gösterici, akıl verici y ...
-
avurt ünsüzü
:
-
(Derleme.. avurt konsonu, avurtsu konson, yanak ünsüzü) Dil ucunu ...
-
aykırılık
:
-
Bazı sözcüklerin kurallara aykırı düşmesi, (bk. kural dışı) .
-
bağımlı sıralı tümce
:
-
Anlam bakımından birbirine bağlı olan ve özneleri, tümleçleri vey ...
-
-
bağımsız sıralı tümce
:
-
Anlam bakımından birbirine bağlı olduğu halde özneleri, tümleçler ...
-
bağlaç
:
-
(Derleme bağ, bağlama) Eş görevli sözcükleri veya tümceleri birbi ...
-
bağlaç tekrarlanması
:
-
(Derleme.. tekrarlı bağlaç, çatallı bağlaç) Eş görevli öğeler ara ...
-
bağlaçlı ikileme
:
-
Anlamı pekiştirmek için "ve, de" bağlaçlarıyle aynı sözcükten kur ...
-
bağlaçlı özne
:
-
Bağlaçla pekiştirilmiş özne: Sen ki benim en iyi arkadaşımsın, ba ...
-
bağlaçlı tamlama
:
-
Adlarının veya sıfatlarının arasına bağlaç alan ad veya sıfat tam ...
-
bağlaçlı yantümce
:
-
(Derleme., ki'li yancümle, ilgileme cümlesi) Birleşik tümcelerde ...
-
bağlaçsız bağlama
:
-
Çok defa ikilemelerde olduğu gibi sözcüklerin ve tümcelerin bağla ...
-
bağlama ulacı
:
-
(Derleme.. atıf gerundiumu) "Ve" bağlacı görevinde kullanılarak, ...
-
bağlantı ünlüsü
:
-
(Derleme. bağlantılı ek ünlüsü, bağlama vokali, bağlayıcı ünlü) S ...
-
bağlantılı ek
:
-
Ünsüzle biten sözcük kök veya gövdelerine bağlantı ünlüsüyle bağl ...
-
belgisiz adıl
:
-
(Derleme.. belgisiz zamir) Belgisizlik kavramı veren adıl: Herkes ...
-
belgisiz sıfat
:
-
(Derleme. belirsiz sıfat) Bir adı belgisizlik bakımından belirten ...
-
belirli geçmiş kipi
:
-
(Derleme., belirli mazi, görülen geçmiş zaman, -di-li geçmiş) Eyl ...
-
belirsiz geçmiş kipi
:
-
(Derleme.. nakli mazi, anlatılan geçmiş zaman, öğrenilen geçmiş z ...
-
belirsiz özne
:
-
Türkçedeki bazı eylemlerin 3. kişi çekimlerinin belli olmayan özn ...
-
Belirteç
:
-
(Derleme.. katmaç) Bir eylemin, bir sıfatın ya da bir başka belir ...
-
belirteç eki
:
-
Bazı sözcüklere gelerek belirteç kuran yapım eki : -in (ilk-in, y ...
-
belirtili nesne
:
-
(Derleme., nesne, -i'li tümleç, -i'li nesne) Geçişli eylemi tümle ...
-
belirtili tamlama
:
-
(Derleme. birinci nevi izafet, belirtili isim tamlaması, belirtil ...
-
belirtisiz nesne
:
-
(Derleme., belirtisiz tümleç, dolaysız tümleç, vasıtasız tamlayıc ...
-
belirtisiz tamlama
:
-
(Derleme. ikinci nevi izafet, belirtisiz isim tamlaması, belirtis ...
-
belirtme durumu
:
-
(Derleme.. yükleme durumu, yükleme hali, -i hali) Ad görevindeki ...
-
belirtme sıfatı
:
-
(Derleme., tayin sıfatı) Bir adı, gösterme, soru veya belgisizlik ...
-
belirtme vurgusu
:
-
(Derleme.. anlatış vurgusu, mantık vurgusu) Anlatımı etkili kılma ...
-
-
belirtmeli ikileme
:
-
Sözcüklerinin ikisi de belirtme durumunda bulunan ikileme: Yaşını ...
-
benzer hece yutumu
:
-
(Derleme., benzerlik yutumu) Bazı sözcüklerde üst üste gelen benz ...
-
benzeşen
:
-
Ünsüz veya ünlü benzeşmelerinde etki altında kalarak değişmeye uğ ...
-
benzeşme
:
-
(Derleme.. özümleme) Bir sözcükte bir sesin başka bir sesi kendis ...
-
benzeşmezlik
:
-
(Derleme., aykırılaşma, benzeşmeme, özgeleme) Bir sözcükte buluna ...
-
bildirme kipleri
:
-
(Derleme., haber kipleri, basit kipler) Belli zaman kavramı veren ...
-
bildirme koşacı
:
-
(Derleme.. sürerli koşaç, -dir eki) Sürerlik, kesinlik veya kuvve ...
-
bildirme koşacıyle özne
:
-
Bildirme koşacıyle kurulan tümcenin özne görevinde kullanılması: ...
-
bildirme tümceleri
:
-
(Derleme. bildirme cümlesi) Yüklemi bildirme kiplerinden biriyle ...
-
bilim dili
:
-
(Derleme., bilgin dili, bilimsel dil) Bilim dallarında belirli te ...
-
birinci kişi
:
-
Çekimli eylemlerde ve adıllarda belirtilen, konuşan veya konuşanl ...
-
birleşik ad
:
-
(Derleme.. mürekkep isim, bileşik isim) Birleşik sözcük biçiminde ...
-
birleşik belirteç
:
-
Birleşik sözcük biçiminde kurulmuş belirteç: Bugün geldi Biraz be ...
-
birleşik eylem
:
-
(Derleme., karmaşık fiil, mudil fiil, kaynaşmış bileşik fiil, anl ...
-
birleşik harf
:
-
Bir sesi yazmak üzere kullanılan birden çok harf: Fransızca ch İn ...
-
birleşik ses
:
-
(Derleme.. bileşik ses, bitişik sesler, birleşme sesi) .Aynı boğu ...
-
birleşik sıfat
:
-
Birleşik sözcük biçiminde kurulmuş sıfat: Açıkgöz adam, pisboğaz ...
-
birleşik sözcük
:
-
Ses düşmesi, ses türemesi, sözcük türü kayması veya anlam kayması ...
-
birleşik tümce
:
-
(Derleme, bileşik cümle, mürekkep yapılı cümle) Bir veya birkaç i ...
-
birleşik zaman
:
-
(Derleme.. bileşik zaman, bileşik zamanlı fiil, fiillerin birleşi ...
-
Birlik
:
-
(Derleme., öbek, grup) Özne, yüklem veya çeşitli tümleçlerle birl ...
-
birlik vurgusu
:
-
Bir anlam etrafında öbeklenmiş sözcüklerden bazılarının bir tek h ...
-
bitişken dil
:
-
(Derleme.. bitişimli dil, eklemli dil, bağlantılı dil) Sözcük kök ...
-
bitişkenlik
:
-
Gramer görevlerini belirtmek için değişmeyen sözcük köklerine son ...