eng

Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
1. Sayfa
açık hece :
Uzun olmayan ünlü ile biten hece : Ana (a-na) , araba (a-ra-ba) , ...
açıklayıcı :
Kendinden önce gelen sözcüğü belirten, açıklayan sözcük veya sözc ...
açıklayıcıdan özne :
Bazı tümcelerde özne görevini üzerine alan açıklayıcı: Şanlı Türk ...
açıklayıcıdan tümleç :
Esas tümleci açıklayan ve aynı ad durumuna girmiş bulunan tümleç ...
açıklık :
(Derleme. aralık) Ünlü veya ünsüzün meydana gelişinde boğumlanma ...
Ad :
Varlıkları bildiren sözcük: Ev, kedi, Ali, Ayşe, hayal, ordu, ver ...
ad çekimi :
Adlara iyelik eklerinin getirilmesi: Evim (ev-im) , evin (ev-in) ...
ad durumu :
(Derleme.. isim çekimi, ad çekimi, düşüm belirtme) Başka bir sözc ...
ad durumu eki :
Adın başka bir sözcükle ilgi kurmak üzere aldığı ek. Türkçede kul ...
ad gövdesi :
(Derleme, isim gövdesi) Ad veya eylem kökünden yapım ekleriyle tü ...
ad kökü :
(Derleme. isim kökü, isim soyundan kök, kök isim) Bir sözcüğün ad ...
ad soylu sözcük :
Ad durumlarından birine girebilen ve tümcede ad gibi görev alan s ...
ad tamlaması :
(Derleme. ad tümlemesi, isim tamlaması, isim takımı, izafet ilgis ...
ad tümcesi :
(Derleme. isim cümlesi, isimcil cümle) Yüklemi ekeylemle kurulan ...
addan türeme ad :
(Derleme. isimden isim, addan türemiş ad, isim soyundan isim) Ad ...
addan türeme eylem :
(Derleme., isimden fiil, isim soyundan fiil, isimden türemiş fiil ...
Adıl :
(Derleme., adsı, içlem, adınsı, adcıl) Kişi, özlük, gösterme, sor ...
adıl n si :
[adıl "n" si] (Derleme. zamir "n" si, zamir ünsüzü) Çok defa 3. k ...
adıl tamlaması :
Tamlayanı adıl olan tamlama: Benim evim, senin evin, onun evi ken ...
adlık :
Ad özelliği gösteren ve eylem soylu olmayan sözcükler: Ad, sıfat, ...
ağır eylemlik :
(Derleme. ağır mastar, asıl mastar) -mak (-mek) ekiyle kurulan ey ...
ağızsıl ünlü :
(Derleme. ağızsı ünlü, ağız ünlüsü, ağız vokali) Geniz yoluna kay ...
ahenk durağı :
Anlatımı etkili kılmak için, söz arasında, anlamın gerektirdiği d ...
akıcı ünsüz :
(Derleme. titreşimli akıcı, titrek konson, akıcı konson, akıcı fo ...
akraba diller :
Aynı anadilden gelen diller: Türkçe ile Moğolca Fransızca ile İn ...
alçalan titrem :
Anlatımda, duygu ve düşüncelere göre azalan titrem: "Ağır ağır çı ...
alfabe :
Dillerin başlıca seslerini yazıda karşılayan işaretlerin tümü: Tü ...
alfabe dışı :
(Derleme.. alfabe dışı harf) Bir ulusun alfabesinde bulunmayan ha ...
anadil :
Aynı kökten gelen çeşitli dillerin varsayılan kaynağı. Bugünkü Tü ...
anadili :
Kişinin evinden, çevresinden öğrendiği dil.
Anlam :
Sözcüklerin veya davranışların zihinde uyandırdığı izlenim.
anlam bayağılaşması :
(Derleme. mana bayağılanması) Bazı sözcüklerin gerçek anlamlarını ...
anlam çokluğu :
(Derleme.. çokanlamlılık) Sözcüğün birden çok anlam vermesi: Yüz, ...
anlam daralması :
Geniş kavramları olan bir sözcüğün, bu kavramlar içinden tek bir ...
anlam değişmesi :
Anlamın daralması, genişlemesi, kayması, iyileşmesi veya bayağıla ...
anlam genişlemesi :
Dar bir anlamda kullanılan bazı sözcüklerdeki anlamın zamanla, il ...
anlam kayması :
(Derleme. başka manaya geçiş, anlam yer değiştirmesi) Yeni bir an ...
anlambilim :
(Derleme. anlambilgisi, anlambilimi) Sözcüklerin anlam bakımından ...
Anlatım :
Bir düşünce veya duyguyu bildirmek üzere kullanılan yargılı veya ...
anlatım titremi :
(Derleme. mantık titremi, mantık tonlanması) Anlatımda mantık ve ...
araç durumu :
Sözcüğün araç gibi kullanıldığını ya da zaman bildiren sözcüğün b ...
araç durumuyla ikileme :
Sözcüklerinin ikisi de araç durumuna girmiş ikileme: İçin için ya ...
aratümce :
(Derleme., ara cümle,,ara söz, aradeyi) Birleşik veya yalın tümce ...
argo :
Kullanılan ortak dilden ayrı olarak, belirli toplulukların, sesbi ...
artavurt ünsüzü :
(Derleme.. arka avurt konsonu, art avurt konsonu, artavurtsu kons ...
artdamak ünsüzü :
(Derleme., artdamak konsonu, artdamaksı konson, artdamak fonemler ...
asıl vurgu :
(Derleme., başlıca vurgu, anadili vurgusu, gelenek vurgusu) Sözcü ...
atasözü :
Eski kuşakların denemelerinden kalma yol gösterici, akıl verici y ...
avurt ünsüzü :
(Derleme.. avurt konsonu, avurtsu konson, yanak ünsüzü) Dil ucunu ...
aykırılık :
Bazı sözcüklerin kurallara aykırı düşmesi, (bk. kural dışı) .
bağımlı sıralı tümce :
Anlam bakımından birbirine bağlı olan ve özneleri, tümleçleri vey ...
bağımsız sıralı tümce :
Anlam bakımından birbirine bağlı olduğu halde özneleri, tümleçler ...
bağlaç :
(Derleme bağ, bağlama) Eş görevli sözcükleri veya tümceleri birbi ...
bağlaç tekrarlanması :
(Derleme.. tekrarlı bağlaç, çatallı bağlaç) Eş görevli öğeler ara ...
bağlaçlı ikileme :
Anlamı pekiştirmek için "ve, de" bağlaçlarıyle aynı sözcükten kur ...
bağlaçlı özne :
Bağlaçla pekiştirilmiş özne: Sen ki benim en iyi arkadaşımsın, ba ...
bağlaçlı tamlama :
Adlarının veya sıfatlarının arasına bağlaç alan ad veya sıfat tam ...
bağlaçlı yantümce :
(Derleme., ki'li yancümle, ilgileme cümlesi) Birleşik tümcelerde ...
bağlaçsız bağlama :
Çok defa ikilemelerde olduğu gibi sözcüklerin ve tümcelerin bağla ...
bağlama ulacı :
(Derleme.. atıf gerundiumu) "Ve" bağlacı görevinde kullanılarak, ...
bağlantı ünlüsü :
(Derleme. bağlantılı ek ünlüsü, bağlama vokali, bağlayıcı ünlü) S ...
bağlantılı ek :
Ünsüzle biten sözcük kök veya gövdelerine bağlantı ünlüsüyle bağl ...
belgisiz adıl :
(Derleme.. belgisiz zamir) Belgisizlik kavramı veren adıl: Herkes ...
belgisiz sıfat :
(Derleme. belirsiz sıfat) Bir adı belgisizlik bakımından belirten ...
belirli geçmiş kipi :
(Derleme., belirli mazi, görülen geçmiş zaman, -di-li geçmiş) Eyl ...
belirsiz geçmiş kipi :
(Derleme.. nakli mazi, anlatılan geçmiş zaman, öğrenilen geçmiş z ...
belirsiz özne :
Türkçedeki bazı eylemlerin 3. kişi çekimlerinin belli olmayan özn ...
Belirteç :
(Derleme.. katmaç) Bir eylemin, bir sıfatın ya da bir başka belir ...
belirteç eki :
Bazı sözcüklere gelerek belirteç kuran yapım eki : -in (ilk-in, y ...
belirtili nesne :
(Derleme., nesne, -i'li tümleç, -i'li nesne) Geçişli eylemi tümle ...
belirtili tamlama :
(Derleme. birinci nevi izafet, belirtili isim tamlaması, belirtil ...
belirtisiz nesne :
(Derleme., belirtisiz tümleç, dolaysız tümleç, vasıtasız tamlayıc ...
belirtisiz tamlama :
(Derleme. ikinci nevi izafet, belirtisiz isim tamlaması, belirtis ...
belirtme durumu :
(Derleme.. yükleme durumu, yükleme hali, -i hali) Ad görevindeki ...
belirtme sıfatı :
(Derleme., tayin sıfatı) Bir adı, gösterme, soru veya belgisizlik ...
belirtme vurgusu :
(Derleme.. anlatış vurgusu, mantık vurgusu) Anlatımı etkili kılma ...
belirtmeli ikileme :
Sözcüklerinin ikisi de belirtme durumunda bulunan ikileme: Yaşını ...
benzer hece yutumu :
(Derleme., benzerlik yutumu) Bazı sözcüklerde üst üste gelen benz ...
benzeşen :
Ünsüz veya ünlü benzeşmelerinde etki altında kalarak değişmeye uğ ...
benzeşme :
(Derleme.. özümleme) Bir sözcükte bir sesin başka bir sesi kendis ...
benzeşmezlik :
(Derleme., aykırılaşma, benzeşmeme, özgeleme) Bir sözcükte buluna ...
bildirme kipleri :
(Derleme., haber kipleri, basit kipler) Belli zaman kavramı veren ...
bildirme koşacı :
(Derleme.. sürerli koşaç, -dir eki) Sürerlik, kesinlik veya kuvve ...
bildirme koşacıyle özne :
Bildirme koşacıyle kurulan tümcenin özne görevinde kullanılması: ...
bildirme tümceleri :
(Derleme. bildirme cümlesi) Yüklemi bildirme kiplerinden biriyle ...
bilim dili :
(Derleme., bilgin dili, bilimsel dil) Bilim dallarında belirli te ...
birinci kişi :
Çekimli eylemlerde ve adıllarda belirtilen, konuşan veya konuşanl ...
birleşik ad :
(Derleme.. mürekkep isim, bileşik isim) Birleşik sözcük biçiminde ...
birleşik belirteç :
Birleşik sözcük biçiminde kurulmuş belirteç: Bugün geldi Biraz be ...
birleşik eylem :
(Derleme., karmaşık fiil, mudil fiil, kaynaşmış bileşik fiil, anl ...
birleşik harf :
Bir sesi yazmak üzere kullanılan birden çok harf: Fransızca ch İn ...
birleşik ses :
(Derleme.. bileşik ses, bitişik sesler, birleşme sesi) .Aynı boğu ...
birleşik sıfat :
Birleşik sözcük biçiminde kurulmuş sıfat: Açıkgöz adam, pisboğaz ...
birleşik sözcük :
Ses düşmesi, ses türemesi, sözcük türü kayması veya anlam kayması ...
birleşik tümce :
(Derleme, bileşik cümle, mürekkep yapılı cümle) Bir veya birkaç i ...
birleşik zaman :
(Derleme.. bileşik zaman, bileşik zamanlı fiil, fiillerin birleşi ...
Birlik :
(Derleme., öbek, grup) Özne, yüklem veya çeşitli tümleçlerle birl ...
birlik vurgusu :
Bir anlam etrafında öbeklenmiş sözcüklerden bazılarının bir tek h ...
bitişken dil :
(Derleme.. bitişimli dil, eklemli dil, bağlantılı dil) Sözcük kök ...
bitişkenlik :
Gramer görevlerini belirtmek için değişmeyen sözcük köklerine son ...