eng

TDK Felsefe Terimleri Sözlüğü (10)

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
10. Sayfa
tüze :
Doğrunun, hakkın korunması doğru olmanın özbelirtisi. 1. Platon v ...
umursanmayan :
(Yun. adiaphora = aldırış edilmeyen, kayıtsız kalınan) Kyniklerde ...
upanişad :
(Sanskritçe = ustanın yanındakiler
upuygun :
1. Eşit kılınmış, birbiriyle uyuşan. 2. Konusunu tam olarak karşı ...
Us :
I. (Geniş anlamıyle) Duyarlığın karşıtı olarak, düşünme, anlama, ...
us doğruları :
Bakınız: doğruluk
usavurma :
Bilinen ya da doğru olarak kabul edilen belli önermelerden başka ...
usçuluk :
(Lat. ratio = us) : Us bilgisine dayanan, doğruluğun ölçütünü duy ...
usdışı :
Usla kavranamayan. "Ratio"ya verilen anlama göre değişik anlamlar ...
usdışıcılık :
Yaşamada ve bilgilerde usdışı öğelere tek yanlı olarak ağırlık ve ...
utilitarizm :
Bakınız: yararcılık
uyarı ses :
Sokrates'in içinde duyduğu uyarıcı ses bu ses onu yapmaması gerek ...
uygarlık :
(Lat. civis = yurttaş, kentli) : 1. (Sözcük anlamı) Barbarlık dur ...
uyutum :
(Yun. hypnos = uyku) : 1. İnsanın istencinin, uyutucunun istencin ...
uzam :
Yer kaplama algılanan cisimsel nesnelerin temel niteliği uzayda y ...
uzay :
İçinde bir cismin bulunabileceği yerlerin tümünü gösteren kavram, ...
uzlaşım :
Belli bir çevrece kabul edilmiş olan kurallar, örneğin toplumsal ...
uzlaşımcılık :
Bütün ilkelerin, kavramların, belitlerin uzlaşımsal olduğunu iler ...
uzlaşımsal :
Uzlaşıma dayanan.
Ülkü :
1. Erek yargı ölçüsü, kılavuz ilke örnek, insanı duyular dünyasın ...
ülkücülük :
Bakınız: idealizm
ülküsel :
1. Bir ülküye uygun olan, örnek olarak geçerli olan. 2. Yalnızca ...
vargı :
1. Verilen bir -> öncelden (olgu ya da önerme) çıkarsama yolu ile ...
varlık :
Felsefenin temel kavramlarından biri ilkin Parmenides kullanmış. ...
varlıkbilim :
(Yun. on, ontos = varlık) : Var olan olarak var olan (yalnızca va ...
varoluş :
1. Var olan, gerçeğe dayalı olarak var olan, gerçek varlık özün k ...
varoluş aydınlanması :
Jaspers'in koymuş olduğu bir varoluş felsefesi kavramı: Yalın den ...
varoluş biçimleri :
Heidegger'in varoluş felsefesinin kavramı: İnsan varlığının ya da ...
varoluşça :
Heidegger'in koymuş olduğu bir varoluşçuluk felsefesi kavramı: İn ...
varoluşçuluk :
Çağımızın bir felsefe akımı. Varoluşçu felsefe düşüncesini temel ...
varoluşsal :
Varoluşa ilişkin. Varoluş felsefesinin kavramı olarak yalnız var ...
varoluşsal çözümleme :
İnsanın, kendi varoluşunu kurmasına bakarak yorumlanması. İnsan v ...
varoluşsal düşünme :
Düşünen özneye ve onun varoluşuna kayıtsız kalan her türlü düşünm ...
varoluşsal yargı :
Bir şeye yalnızca varoluş yükleyen yargı: "S varoluştadır." (S is ...
varoluşsallık :
Heidegger'in kavramı: Varoluşun varlığı (var olması), insan varol ...
varsayım :
(Lat. Suppositio ile eşanlamlı)(Yun. hypothesis=alta konan, temel ...
veda :
(Sanskritçe: bilme): Eski Hint kültürünün kutsal yazıları dinsel ...
vicdan :
Bakınız: törel bilinç
vitalizm :
Bakınız: dirimselcilik
yaderklik :
(Yun. heteros = başkası, nomos = yasa) : Kendisinin dışında, başk ...
yadsıma :
Öne sürülen bir savı tanımama.
yalın önerme :
(Lat. asserere den = sağlamlaştırmak, güven vermek) : Yalın olara ...
yanılma :
Yanlış olanı doğru olarak kabul etme ya da tersi.
yanılmalı tasım :
Yanılmaya dayanan tasım. // Kasıtlı olarak yapılan ->yanıltmacada ...
yanılsama :
( Lat. illusio = yanılma, aldanma, kuruntu):1. Duyu yanılması, ya ...
yanıltmaca :
Doğru gibi görünen, gerçekte ise başkasını aldatmak ya da kıstırm ...
yanlış :
1. Doğru olmayan, biçimsel düşünme yasalarına uymayan. 2. Düşünül ...
yapıntı :
1. (Genel anlamda) Kuruntu uyduruk uydurma. Gerçekle çeliştiğini, ...
yapıntıcılık :
Duyumlar yoluyla gösterilmeyen ve gösterilemeyen her şeyin birer ...
yapısalcılık :
(Lat. structura = yapı) Son yıllarda özellikle Fransa'da gelişen, ...
yaradancılık :
(Lat. deus = Tanrı) Tanrı'ya inanmakla birlikte, belli bir dinin ...
yararcılık :
(Lat. utilis = fayda, yarar) : 1. Yararın yaşam ilkesi yapılması. ...
yargı :
Bir şeyin ya da iki şey arasındaki bağıntının gerçekliğini evetle ...
yargısızlık :
(Yun. epokhé, epékhein = durmak, kendinde kalmak): 1. (Genellikle ...
YASA :
1. Olaylar arasında düzenli bir bağıntıyı saptayan ve bir şeyin z ...
Yaşam :
Cansız özdekten de, tinsel varlıktan da ayrı olarak canlıların (o ...
yaşama atılımı :
(Bergson'da) Yaşamı ileri götüren iç güç yaşamın her türlü yaratı ...
yaşama felsefesi :
Usçuluğun ve -> olguculuğun usa üstünlük veren doğrultularına kar ...
yaşama gücü :
1. Dirimselci öğretilerce yaşamı sürdürmenin en temelli nedeni ol ...
yaşantı :
1. Kişiliği zenginleştirdiği kabul edilen, bir anlamı olan bütün ...
yazgıcılık :
Her şeyin alınyazısına göre önceden belirlenmiş olduğuna, insanın ...
yeni dirimselcilik :
Dirimselciliğin modern biçimi. 19. yüzyılın sonunda doğa bilimler ...
yeni gerçekçilik :
Çağımızda Cambridge'de doğan İngiliz felsefe akımı kurucusu: G. E ...
yeni hegelcilik :
20 yüzyılda Hegel felsefesini yeniden canlandıran, Hegel'in eytiş ...
yeni idealizm :
19. yüzyılın ikinci yarısından sonra özdekçilik, olguculuk ve doğ ...
yeni kantçılık :
19. yüzyılda felsefeyi çöküşten kurtarmak üzere özellikle bilgi e ...
yeni olguculuk :
20. Yüzyılda Avusturya'da M. Schlick'in öğrencilerinin kurduğu "V ...
yeni platonculuk :
Platon'dan başka Aristoteles'e, stoalılara, Pitagorasçılara da da ...
yeter neden ilkesi :
Leibniz'in, düşünmenin ana ilkesi olarak çelişmezlik ilkesinin ya ...
yeti :
İnsanda bulunan bir şeyi yapabilme gücü (bilgi yetisi, isteme yet ...
yığın :
Toplumsal ruhbilim kavramı olarak: 1. Kendi içinde ayrımlaşmamış, ...
yorum :
(Lat. interpretare = yorumlamak) : Bir metnin anlamı üzerine yapı ...
yorumsama :
(Yun. hermeneutike
Yönelim :
Bir şeye yönelme bir şeyi erek edinme. Skolastik felsefede: Düşün ...
yönelimsel :
Görüngübilimde kullanılan terim. // a. Bir şeye yönelmiş olan, ör ...
yönelmişlik :
Bilincin bir konuya yönelişini, bir şeyle ilişki kurmasını dile g ...
Yöntem :
Bir ereğe erişmek için izlenen, tutulan yol. Bilimlerde belli bir ...
yöntembilim :
Özellikle felsefe ve bilim alanında yöntem araştırmak ve yeni yön ...
Yüce :
Genellikle insanca ölçüleri aşan, bundan dolayı çok büyük olan. S ...
yüklem :
Bir önerme ya da yargıda özne üzerine söylenen, onu evetleyen ya ...
zaman :
Felsefe kavramı olarak: oluş, gelip geçiş, değişme ve süreklilik ...
zekâ :
Bakınız: anlak
zincirleme tasım :
Her birinin sonucu sonrakinin öncülü olan tasımlar zinciri. Birin ...
zorunlu koşul :
(Lat. conditio sine qua non = onsuz olunamayan koşul) Bırakılamay ...
zorunlu önerme :
Zorunluluğu dile getiren (önerme) -> Yalın ve -> belkili önermele ...
zorunluluk :
Olduğundan başka olamama durumu. 1. Mantıksal-matematiksel zorunl ...