eng

TDK Felsefe Terimleri Sözlüğü (8)

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
8. Sayfa
önerme :
(Klasik mantıkta).-5- Yargının sözlerle dile gelişi doğru ya da y ...
önsel :
(Lat. a priori = önden, önceden olan ): Deneyden bağımsız olan, a ...
önsezi :
Temellendirilemeyen duygu. Verilmemiş olanın, bilinmeyenin, özell ...
önyargı :
Bir şeyi yeterince bilmeden varılmış kanı önceden verilmiş yargı.
örtük :
Örtülü, kapalı olarak içerilmiş olan. bk. içerme
örtük tasım :
(Yun. enthymema = Düşüncede (en thymo) tutulan) : Öncüllerden bir ...
örtüşme :
İki şeyin birbiriyle tam olarak uyuşması iki olayın aynı zamana r ...
öykünme :
Örnek alınan şeyi yeniden yapma.
öykünme kuramı :
Sanat yaratmalarının ilkesinin öykünme (= mimesis) olduğunu öne s ...
Öz :
1. Varlığın aslını kuran şey temel özellik. Karşıtı bk. ilinek. 2 ...
özbilim :
(Husserl'de) Olgu biliminin karşıtı olarak düşünülen, öz görüsünd ...
özdek :
(Yalın anlamiyle) İnsanın çalışmasıyle bir erek uğruna biçim verd ...
özdekbiçimcilik :
(Yun. hyle = madde morphé = biçim) Özdek ve biçimin, gerçekliğin ...
özdekçilik :
1. Her türlü gerçekliğin -yalnızca nesnel değil, ruhsal ve tinsel ...
özdeksel :
Özdeğe ilişkin olan. bk. özdek. Karşıtı bk. tinsel
özdeksizcilik :
1. Özdeğin kendine özgü bir gerçekliği olmadığını kabul eden öğre ...
özdeş :
(Lat. Identieus = aynı olan) : Bir ve aynı olan bir ve aynı anlam ...
özdeşleyim :
İçten duyma. Kendi duygularını nesnelere aktarma kendini bir başk ...
özdeşleyim kuramı :
Başkasının duygularını özdeşleyim yoluyla açıklamaya, yaşantıları ...
özdeşlik :
Kendi kendisiyle aynı olma değişen durumlarda kendi kendisi kalma ...
özdeşlik felsefesi :
Varlık ve düşünce, doğa ve tin, nesne ve özne karşıtlıklarının en ...
özdeşlik ilkesi :
1. (Varlıkbilimde) "Her nesne kendi kendisiyle özdeştir." biçimin ...
öze yönelik :
(Husserl'de) İdelerle ilgili olan, nesnelerin özüne ilişkin olan, ...
Özel :
1. Genelden ayrı olan bir nesneler öbeğine ya da tek bir nesneye ...
özerklik :
(Yun. autos = kendi nomos = yasa) : (Genel olarak) Bir kişinin, b ...
özgecilik :
(Lat. alter = başkası, özge) : Başkalarının iyiliğini yaşama ve e ...
özgülük :
Bir nesneye özgü olan şey. Şu türleri vardır: a. Öze ilişkin olan ...
özgür istenç :
İstencin özgür oluşu insanın isteme ve karar verebilme özgürlüğü. ...
özgürlük :
1. Bağlı olmama dışardan etkilenmemiş olma engellenmemiş olma zor ...
özne :
(Yun. hypokeimenon = alta düşen, altta bulunan) : Hypokeimenon-su ...
öznel :
1. Özneye ilişkin olan. 2. Öznede temellendirilen, özneyle belirl ...
öznelcilik :
1. (Genel anlamda) Özneyi her şeyin ölçüsü yapma eğilimi bütün de ...
öznitelik :
1. Bir varolanın özle ilgili, kalıcı, zorunlu, yapıcı niteliği te ...
peripatetikler :
(Yun. peripatetikos = gezinenler) : Aristoteles'in yandaş ve öğre ...
pironculuk :
1. Yunan filozofu Pyrrhon'un kurduğu kuşkucu okul ve düşünce doğr ...
pitagorasçılık :
Pythagoras ve ona bağlı olanların felsefe, matematik, ahlak ve di ...
platonculuk :
Platon'un kurduğu, sonradan kendisine bağlı öğrencilerinin gelişt ...
postulat :
Bakınız: konut
pozitivizm :
Bakınız: olguculuk
pragmacılık :
(Yun. pragma - 1. eylem 2-yararlı) 1. Doğruluğu ve gerçekliği tek ...
problematik :
Bakınız: belkili
problematik yargı :
Bakınız: belkili yargı
psikanaliz :
Bakınız: ruhsal çözümleme
psikoloji :
Bakınız: ruhbilim
psikolojik mantık :
Bakınız: mantık
Rastlantı :
Açıklanamayan, beklenilmeyen, önceden kestirilemeyen bir olayın o ...
relatif :
Bakınız: göreli
relativizm :
Bakınız: görecilik
res :
(Lat. res - şey) : Res cogitans = düşünen varlık, düşünen öz, bil ...
rigveda :
(Sanskritçe): Hint din tarihinin en eski kaynakları.
ruh :
(Yun. Psykhe = soluk alma, soluma, üfleme) 1. Bedeni etkin kılan ...
ruhbilim :
(Yun. Psykhe = ruh logos = bilim, öğreti) : 1. Felsefenin bir böl ...
ruhbilimcilik :
1. Özellikle tinsel ve kültürel olayları (din, sanat, ahlak vb. ) ...
ruhsal çözümleme :
(Yun. psykhe = ruh, analysis = çözümleme) Freud'un geliştirdiği, ...
saçma :
Mantık kurallarını bozan, tersine çeviren. // Saçma bir düşünce, ...
sağduyu :
1. (Descartes'da) Doğru ile yanlışı birbirinden ayırma ve doğru y ...
sağın :
(Lat. exigere = bir şeyi tam olarak yapmak, bir ölçüye göre yapma ...
sağın bilimler :
Denetlenebilir ölçü ve hesaplara dayanan bilimler. Bunlar -> sağı ...
SALT :
1. İçine, kendisine yabancı başka hiç bir şey karışmamış olan ar ...
salt görü :
Kant'ın felsefeye yerleştirdiği bir kavram. Duyum içeriklerinden ...
salt us :
Önsel bilgi yetisi, deneyden bağımsız bilme yetisi için Kant'ın k ...
saltık :
(Lat. absolutus = çözük) : 1. Kendi başına var olan hiç bir şeyle ...
saltıkçılık :
1. İlkeleri, normları, kavramları dogmatik bir biçimde saltık ola ...
sanat :
(Yun. tekhne ile eşanlamlı Yunanca tekhne sözcüğü, ereği bir şey ...
sanat felsefesi :
Sanatın, sanat yaratmalarının ve sanat beğenilerinin özü ve anlam ...
saplantı :
(Lat. fixus - sabit, değişmez) : Bilincin takılıp kaldığı, kurtul ...
sarsılmazlık :
Özellikle stoa felsefesinde insanın davranışlarıyla ruhsal eğitim ...
sav :
(Yun. thesis = koyum, koyma eylemi) : 1. Koyum, konulmuş olan. (Y ...
saygı :
Bir kişiye, bir düşünüşe, bir eyleme, bir başarıya yüksek değer v ...
sayı :
Bir çokluğun bir birimle belirlenimi. // Sayma eylemi ile ortaya ...
seçenek :
(Lat. alter = ikiden biri) : 1. İki olanak arasında zorunlu bir s ...
seçmeci :
(Yun. eklektikos
seçmecilik :
Kurulmuş olan dizgelerden değişik düşünceleri seçip alma ve kendi ...
semantik :
Bakınız: anlambilim
sembol :
Bakınız: simge
sembolik :
Bakınız: simgesel
sembolizm :
Bakınız: simgecilik
semiotik :
Bakınız: imbilim
sensualizm :
Bakınız: duyumculuk
sentetik :
Bakınız: bireşimsel
sentez :
Bakınız: bireşim
septisizm :
Bakınız: kuşkuculuk
sevgi :
1. (Genel olarak) Hoşa giden bir şeye eğilim tutkuya dek varabile ...
sezgi :
(Lat. intuitio-intuitus Gidimli düşünmenin usavurmanın tersine, b ...
sezgicilik :
1. Sezgiye us, anlık, kavramsal düşünme karşısında üstünlük veren ...
sezgisel :
Bütünü bir anda yakalamaya, kavramaya yönelen (düşünme yolu).
sınıf :
1. (Mantıkta) Belli ortak belirtileri olan tek tek nesneler öbeği ...
sınıflandırma :
Konuları ve kavramları dizgesel olarak bölümleme ve sıraya koyma.
Sınır :
1. Bitim, bitme, sona erme bir şeyin sona erdiği nokta. 2. Varlık ...
sınır-durum :
Felsefeye Jaspers'in getirmiş olduğu bir kavram. İnsanın, varoluş ...
sınır-kavram :
Bilinmeyene karşı bilmeyi sınırlayan kavram ->aşkın olanı, deneyi ...
simge :
1. Belli bir insan öbeğinin uzlaşım yoluyla kendisine belli bir a ...
simgebilim :
1. Simgelerin kullanılması. 2. İmler dili. 3. Simgelerin anlamı ü ...
simgecilik :
1. Anlatım aracı olarak simgeleri kullanma. 2. (Sanat alanında) - ...
simgesel :
1. Bir simge ile dile getirilen. 2. Simgeler kullanan ya da simge ...
simgesel mantık :
Bakınız: mantık
sistem :
Bakınız: dizge
skolastik felsefe :
(Lat. scholasticus
sofistler :
(Yun. sophistes = bilgici) Yunanistan'da İ.Ö. 5. ve 4. yüzyıllard ...
solipsizm :
Bakınız: tekbencilik