eng

TDK Felsefe Terimleri Sözlüğü (5)

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
5. Sayfa
felsefî antropoloji :
Bakınız: insanbilim
fenomen :
Bakınız: görüngü
fenomenalizm :
Bakınız: görüngücülük
fenomenizm :
Bakınız: görüngücülük
fenomenoloji :
Bakınız: görüngübilim
fetişizm :
Bakınız: tapıncakçılık
figür :
(Mantıkta) Orta terimin bulunduğu yere göre tasımın aldığı biçim. ...
fiksiyonalizm :
Bakınız: Yapıntıcılık
finalizm :
Bakınız: erekçilik
fizikötesi :
Varlığın son temelleri, özü ve anlamı üzerine öğretiler. // Arist ...
formalizm :
Bakınız: biçimcilik
geçerlilik :
Bir kavramın, bir yargının mantık ya da değer kuramı (anlamı ve d ...
gelenekçilik :
1. a. Geleneklere aşırı değer verme eğilimi, b. Eskimiş olana, al ...
gelgeç istek :
(Lat. velle = istemek) : İstenci etkileyebilecek güçlülükte olmay ...
Genel :
(Lat. generalis = cinse bağlı, cinsle ilgili) : Cinsle, türle ilg ...
genelleştirme :
(Lat. generalis = genel) Tek tek ya da özel durumlardan genel bir ...
genesis :
Bakınız: oluş
gerçek :
1. Düşünülen, tasarımlanan, imgelenen şeylere karşıt olarak, var ...
gerçekçilik :
I. 1. Düşünmenin temeli ve eylemenin ölçüsü olarak gerçekliğe bağ ...
gerçeklik :
1. Gerçek olan, varolan şeylerin tümü. // Bu anlamda gerçekliğin ...
gidimli düşünme :
Bir tasarımdan ötekine geçerek, çıkarımlar yaparak, bir önermeden ...
gizem :
1. Duyuları aşan usumuzun doğal durumunda, varoluşu ve özü bize k ...
gizemcilik :
Tinsel tutum ve düşünüş yaşama doğrultusu olarak: 1. Karanlık, gi ...
gizemsel :
(Yun. mystikos
gizilgüç :
(Lat. potentia = güç, olanak, saklı güç) (Genel anlamda) Edim ola ...
gnoseoloji :
(Yun. gnosis = bilgi logos = öğreti) Bilgi kuramı, bilgi öğretisi ...
gnostikler :
(Yun. gnostikoi = bilenler (bilinirciler)
gnostisizm :
(Yun. gnosis = bilgi) : İnsanla Tanrı arasındaki ilişkiyi speküla ...
gönül :
1. (Geniş anlamda) Duyguların, ruhsal kıpırdanmaların, iç çabalar ...
görecilik :
1. Bütün bilgilerin göreli olduğunu öne süren öğreti. 2. (Ahlakta ...
göreli :
1. Bir başka şeye bağlı olan bir başka şeye göre olan. 2. Bir baş ...
görelilik :
1. Göreli olma durumu. 2. Sınırlı bir geçerlilik.
görelilik kuramı :
Klasik fiziğin saltık olarak gördüğü kimi şeyleri, uzay-zaman içi ...
görev :
(Lat. functio = yerine getirme, gerçekleştirme) : 1. Bir organın ...
görü :
(Lat. Intuitio, Intuitus sezgi
görüngü :
1. (Genellikle) Duyularla algılanabilen her şey. // "Kendinde şey ...
görüngübilim :
(Yun. phainomenon = görünüş logos - bilim, öğreti) I. -> Görüngül ...
görüngücülük :
1. Gerçek olanın yalnızca -> görüngüler olduğunu öne süren, görün ...
Gözlem :
Bir nesne ya da bir olayın, niteliklerini bilmek amacı ile, dikka ...
Güç :
1. Fiziksel, düşüncel ve ahlaksal bir etki yapabilme ya da bir et ...
güdü :
(Lat. movere = kımıldatmak, devindirmek) : 1. Bir istenç eylemini ...
güdülenim :
İstencin güdülerle belirlenmesi.
güdümbilim :
(Yun. kybernetike kybernetes = dümenci, yönetici, yöneltici) 1. ( ...
güncel :
İçinde bulunulan an için bir anlamı, bir önemi olan konuşulan and ...
Güzel :
(Sözcüğün somut anlamı: Görmeyle ilgili, göze hoş görünen). Estet ...
habitus :
Aristoteles'ten gelen ve skolastiğin de kullandığı terim. Bir tür ...
halkerki :
(Yun. demokratia, demos = halk, kratos = erk, egemenlik) : 1. Hal ...
haz :
1. Duygunun, içinde bulunduğu durum bakımından temel niteliklerin ...
hazcılık :
(Yun. hedone = haz) : 1. Yaşamın anlamını hazda bulan dünya görüş ...
hedonizm :
Bakınız: hazcılık
hegelcilik :
1. Hegel ve ona bağlı olanların oluşturduğu, özellikle "salt idea ...
herakleitosçuluk :
Gerçekliğin asıl özünü öncesiz-sonrasız oluşta gören, bu oluşun k ...
hermeneutik :
Bakınız: yorumsama
Heterojen :
Bakınız: ayrışık
heteronomi :
Bakınız: yaderklik
heyecan :
(Lat. emovere = devinmek) İç ya da dış uyarımlarla ortaya çıkan r ...
hic et nunc :
(Lat. hic et nunc = burada ve şimdi) Nesnelerin, olayların zaman ...
hiççilik :
(Lat. nihil - hiç) : (Genel olarak) a. Var olan görüşlere, değerl ...
hiçlik :
1. Yadsıma sonucu, gerçekteki belirlenimlerin, özelliklerin, duru ...
hilozoizm :
Bakınız: canlı özdekçilik
hipotetik imperatif :
Bakınız: koşullu buyruk
hipotetik yargı :
Bakınız: koşullu yargı
hipotez :
Bakınız: varsayım
historismus :
Bakınız: tarihselcilik
hiyerarşi :
Bakınız: aşama düzeni
homo faber :
(Lat.): Yapımcı insan becerili insan çalışan, araçlar yapan varlı ...
homo mensura :
(Lat.): Protagoras'ın "İnsan her şeyin ölçüsüdür." önermesinin kı ...
homo oeconomicus :
(Lat.): Yalnızca ekonomik çıkarlarla belirlenmiş insan. // Ekonom ...
Homo sapiens :
(Lat.): Us yetisi olan insan us sahibi yaratık . Anaksagoras' tan ...
Homojen :
Bakınız: bağdaşık
hoşgörü :
(Lat. tolerantia
hukuk felsefesi :
Hukukun özünü, kökenini, geçerliliğini, ilkelerini, ödevlerini ya ...
hümanizm :
Bakınız: insancılık
hylemorfizm :
Bakınız: özdekbiçimcilik
hypostaz :
Bakınız: dayantı
içdaralması :
Belirli bir neden olmadan duyulan, belli bir nedene bağlanamayan, ...
içduyu :
1. Kişinin, kendi ruhsal durumlarının ve iç yaşantılarının dolays ...
içdünya :
Bilincin dışında olan şeylerin karşıtı olarak: bilincin içinde ol ...
içeriksel değerler ahlakı :
Kant'ın biçimsel ahlak felsefesine karşı M. Scheler ve N. Hartman ...
içerme :
Mantıksal bağıntı olarak, bir şeyin başka bir şeyi kendi kapsamı ...
içgüdü :
Bir hayvan türünün bütün bireylerinde kalıtım yoluyla belirlenmiş ...
içinde bulunma :
(Lat. includere = içinde bulunmak) : Belli bir nedenin belli bir ...
içkin :
(Lat. immenens = içinde kalarak, içinde olarak
içlem :
Kapsamın bağlılaşık kavramı. Kavramın ya da o kavramı dile getire ...
içrek :
(Yun. eso = içerde, içte) : 1. Belirli bir insan topluluğunun dış ...
içrekçiler :
(Yun. esoterikos dışrakçılar. // İçrekçi, dışrakçı kavramları, gi ...
içrekçilik :
Bilimin yaygınlaştıramayacağını, ancak seçkin yetişkinlere bildir ...
idea :
(Yun. idea anımsama yoluyla kavranabilen, duyularla yalnızca gör ...
İDEAL :
Bakınız: ülkü 2. düşüncel. 3. ülküsel
idéalité :
Bakınız: düşüncellik
idealizm :
I. (Genel anlamda) Ülkücülük: a. Bir ülküyle belirlenmiş olan ve ...
ideleştirme :
İdeaların, tasarımların, kavramların oluşumu. -> Görüngübilimde: ...
ideologlar :
1. Fransa'da, fizikötesini ortadan kaldırarak tinsel bilimleri in ...
ideoloji :
1. Terimin yaratıcısı Destutt de Tracy'ye göre ideoloji, "ideler ...
idola :
Put, imge, kuruntu. (Felsefede) F. Bacon'ın "Yeni Organum" unda k ...
ikicilik :
Birbirinden ayrı, birbirinden bağımsız, birbirine geri götürüleme ...
ikilem :
1. (Mantıkta) Karşıdakinin iki yandan kıstırılması: A olunca B ve ...
ileri sürme :
(Lat. assertio
İlerleme :
(Lat. progressus
ilinek :
(Lat. accidens = rastlantısal olan, çıka gelen) : 1. Bir nesneye ...