eng

TDK Felsefe Terimleri Sözlüğü

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z
1. Sayfa
açık ve seçik :
(Descartes'ta) Bir bilginin doğruluğunu belirleyen ölçütler: Konu ...
Açıklama :
1. Bir olguyu, bir durumu çözümledikten sonra, öğeleri arasındaki ...
Adalet :
Bakınız: tüze
adcılık :
Kavramların gerçek varlıklar olduğunu kabul eden kavram gerçekçil ...
adiaphora :
Bakınız: umursanmayan
ahlak :
1. a. Belli bir dönemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş o ...
ahlak duygusu :
1. Ahlaksal davranışların kaynağı olan duygu. 2. İngiliz ahlakçıl ...
ahlak felsefesi :
Bakınız: ethik
ahlak ilkesi :
1. a. (Genellikle) Ahlaksal olanın temel ilkesi, b. Tek tek kişil ...
ahlak öğretisi :
Ahlaksal yaşama ve eylemenin yasaları, biçimleri ve ilkelerini ar ...
ahlak yasası :
Ahlak eylemlerini belirleyen, kendine uyulması ahlak açısından ge ...
ahlakçı :
1. Ahlak filozofu ahlak alanında uzmanlaşmış yazar. 2. Ahlak öğüt ...
ahlakçılık :
1. Ahlakı en yüksek değer ve en yüksek erek olarak gören dünya gö ...
ahlaklı :
Ahlak yasalarına uygun olan ahlak bakımından iyi olan.
ahlaklılık :
1. Bir insanın ya da bir insan öbeğinin iyi ve kötü açısından dav ...
ahlaksal :
1. Ahlaka ilişkin. 2. İyi ve kötü üzerindeki felsefe incelemeleri ...
ahlaksal sorumluluk :
Bir insanın kendi eylemlerinin sorumluluğunu taşıyabilmesi yetene ...
ahlaksız :
Ahlak yasalarına aykırı olan ahlak bakımından kötü olan.
akademi :
1. Platon'un Atina yakınlarında kurduğu, ölümünden sonra onun tem ...
akatalepsia :
Bakınız: kavranılamazlık
aksiyoloji :
Bakınız: değer öğretisi
aksiyom :
Bakınız: belit
aksiyomatik :
Bakınız: belitsel dizge
aktivizm :
Bakınız: eylemcilik
aktüalizm :
Bakınız: etkincilik
aktüel :
bk. edimsel, güncel
alaysılama :
(Yun. eironeia = İnceden inceye alay etme) : (Sokrates'te) Kendis ...
aldırmazlık :
Belli durumlar, olaylar, öğretiler karşısında kayıtsız kalma: a. ...
algı :
Bir şeye dikkati yönelterek, duyular yoluyla o şeyin bilincine va ...
alırlık :
1. Duyusal uyarımları alabilme yeteneği. 2. (Kant'ta) "Nesnelerin ...
alışkanlık :
İç ve dış etkilerle eylem ve davranışların yinelenmesi, hep aynı ...
altakoyma :
(Mantıkta) 1. Bir kavram altına koyma, bir kavram altında toplama ...
altasıralama :
Bir kavramın, kapsamı daha geniş başka bir kavramın altında yer a ...
alternatif :
Bakınız: seçenek
altık :
Konusu ile yüklemi aynı olan, biri tümel olumlu, biri tikel oluml ...
altıklık :
(Lat. sub = altında alter = başkası) : 1. Altık iki önerme arasın ...
altkarşıt :
(Lat. sub = altta contrarius = karşı karşıya konmuş, karşıt) : Ko ...
analitik :
(Yun. analytike tekhne = çözmeye yarayan sanat) 1. Aristoteles'te ...
analog :
Bakınız: benzeşen
analoji :
Bakınız: benzeşim
anamnesis :
Bakınız: anımsama
Anı :
1. (Genel olarak) Yaşantı ve bilinç içeriklerinden belleğin sakla ...
anımsama :
Platon felsefesinin çekirdek kavramı olarak, ruhun bedene girmede ...
animizm :
Bakınız: canlıcılık
anlak :
Kavrayış anlayış kavrama ve yargılama yetisi. Buna göre: 1. Karış ...
Anlam :
1. Bir sözcüğün belirttiği, düşündürdüğü (şey). 2. Bir önermenin, ...
anlama :
1. (Genel olarak) Bir şeyi yalnızca dıştan değil, kendi içinden k ...
anlambilim :
Anlam öğretisi imlerle ya da sözcükler ve önermelerle, onların di ...
Anlatım :
Sanat yapıtlarında ruhsal yaşantının dile gelmesi.
anlayış :
1. Kavrama, anlama edimi. 2. Kavrama ve anlama yetisi.
anlık :
Anlama, düşünme gücü bilme yetisi kavramlarla düşünme yetisi. 1. ...
anlıkçılık :
1. (Genel olarak) Anlığın, usun egemenliğini, usun güçlerinin tek ...
Ansiklopedi :
(Yun. en-kyklos=daire çevresinde paedeia = eğitim) : 1. (Kök anla ...
antinomi :
Bakınız: çatışkı
antropoloji :
Bakınız: insanbilim
antropomorfizm :
Bakınız: insanbiçimcilik
antroposantrizm :
Bakınız: insaniçincilik
apaçıklık :
(Lat. evidentia videre = görmek, evidens = açıkça görünen, göze g ...
apatheia :
Bakınız: duyumsamazlık
apodiktik :
Bakınız: zorunlu önerme
aporia :
Bakınız: çıkmaz
aposteriori :
Bakınız: sonsal
apriori :
Bakınız: önsel
araççılık :
(Lat. instrumentum = araç, alet) Düşünme biçimlerinin, kuramların ...
aranedencilik :
Bütün olayların tek gerçek nedeninin Tanrı olduğunu öne süren, in ...
ardıl :
1. (Mantıkta) Bir çıkarımda varılan sonuç. 2. (Nedensel açıklamad ...
arınma :
1. Ruhun tutkulardan temizlenmesi. (Ör. Platon, ölümü ruhun bir a ...
aristotelesçilik :
(Felsefe ve Tanrıbilimde) Yunan filozofu Aristoteles'e dayanan, d ...
assertorik :
Bakınız: yalın önerme
aşama düzeni :
(Yun. hierarkhia: hieros = kutsal, arkhe = egemenlik, güç, erk) : ...
aşkın :
1. Bir düzeyin ötesine yükselen, verilmiş bir sınırı aşan. 2. Üst ...
ataraksia :
Bakınız: sarsılmazlık
Atom :
(Yun. a -tomos = bölünemez] 1. (Yunan filozofları Leukippos ve De ...
atomculuk :
Özdeğin atomlardan kurulu olduğuna dayanan gerçeği ve gerçekteki ...
attributum :
Bakınız: öznitelik
augustinusçuluk :
Bir yandan Platonculuk ve Yeni Platonculukla Hıristiyan düşüncesi ...
aydınlanma :
1. İnsanın geleneksel görüşler, yetkeler, bağlılıklar, tasarım ve ...
ayrık çıkarım :
Öncüllerinden biri -> ayrık yargı olan çıkarım. // Özellikle ayrı ...
ayrık yargı :
Öznesine birbirini dışta bırakan türlü yüklemlerin verildiği ya d ...
ayrıklık :
1. Kaplamları birbirinden ayrı olmakla birlikte aynı yakın cinsin ...
ayrılmazlık :
Özelliklerin kendilerini taşıyan nesnelerle ilineklerin tözle bağ ...
ayrım :
(Aristoteles'te) 1. Bir şeyin kendi kendinden ya da bir başka şey ...
ayrışık :
(Yun. heterogenes: heteros = başka, genos = cins) Başka cinsten o ...
bağdaşık :
(Yun. homogenes: homos = aynı, genos = cins, soy) : Yapıca özdeş ...
bağımlılık :
Bir başka şeyle koşullu olma, bir başka şeye bağlı olma durumu. 1 ...
bağıntı :
1. Bir düşünce edimi içinde ardarda gelen iki ya da daha çok şey ...
bağıntıcılık :
Bakınız: görecilik
bağıntılı :
Bakınız: göreli
bağıntılılık :
Bakınız: görelilik
bağıntılılık kuramı :
Bakınız: görelilik kuramı
bağlam :
(Lat. cohaerentia: cohaerare - ...ile bağlı olmak) : Bir düşüncen ...
bağlam ilkesi :
Her şeyin bir ~> bağlam içinde olması, her şeyin birbiriyle bağla ...
bağlılaşık :
Biri ötekine bağlı olarak var olan, biri olmadan öteki düşünüleme ...
bağlılaşım :
1. İki -> bağlılaşık kavram arasındaki ilişki. 2. (Aristoteles'te ...
barbara :
Tasımın birinci şeklinin (figürünün) birinci kipi (modusu). Öncül ...
başarı ahlakı :
Ahlaksal davranışları bu davranışlara temel olan, ona yön veren - ...
Beden :
1. (Eski Yunan felsefesinde) İnsan ruhunu bu dünyadaki yaşamı sır ...
Beğeni :
1. Kesin, güvenilir, ince ayrımlara varan bir duyguya dayanan est ...
belirlenim :
1. Sınırlanma bir kavramın anlamının, içeriğinin saptanması bir d ...
belirlenimcilik :
(Lat. determinare = sınırlama, belirleme) : I. (Doğa bilimlerinde ...