Atasözleri Sözlüğü

tilkiye 'tavuk kebabı yer misin?' demişler, 'adamın güleceğini getiriyorsunuz' demiş sade pirinç zerde olmaz, bal gerektir kazana; baba malı tez tükenir evlat gerek kazana dağ başına harman yapma, savurursun yel için; sel önüne değirmen yapma, öğütürsün sel için çağrılan yere git, ar eyleme; çağrılmadığın yere gidip yerini dar eyleme dervişe 'Bağdat'ta pilav var' demişler, 'yalan değilse ırak değil' demiş itin (köpeğin) duası kabul (makbul) olsa (-ydı) gökten kemik yağar (-dı) buğdayım var deme ambara girmeyince, oğlum var deme yoksulluğa düşmeyince yengece 'niçin yan yan gidersin?' demişler, 'serde kabadayılık var' demiş kara kışta karlar, martta yağmaz, nisanda durmazsa değme çiftçinin keyfine kurda 'neden ensen kalın?' demişler, 'işimi kendim görürüm de ondan' demiş eceli gelen (yaklaşan) köpek cami (mescit) duvarına (avlusuna) siyer (işer) misafir misafiri (dilenci dilenciyi) istemez (sevmez), ev sahibi ikisini de yemeyenin malını yerler (demine hu çekerler) (üstüne bir bardak su içerler) at olur, meydan olmaz (bulunmaz), meydan olur (bulunur), at olmaz (bulunmaz) koz gölgesi kız gölgesi, söğüt gölgesi yiğit gölgesi, dut gölgesi it gölgesi akil isen açma sırrın dostuna, çünkü dostun dostu vardır, o da söyler dostuna arife günü yalan söyleyenin (oruç yiyenin) bayram günü yüzü kara çıkar (olur) deveye 'inişi mi seversin, yokuşu mu?' demişler; 'düze kıran mı girdi?' demiş gürültü istemeyen kazancı (bakırcı) dükkânına girmez (hırkasını başına çeker) oğlan atadan (babadan) öğrenir sofra açmayı, kız anadan öğrenir biçki biçmeyi sev seni seveni, hâk ile yeksan ise; sevme seni sevmeyeni, Mısır'a sultan ise gel denilen yere gitmeye ar eyleme, gelme denilen yere gidip yerini dar eyleme yerine düşmeyen gelin yerine yerine, boyuna düşmeyen esvap sürüne sürüne eskir ak göt (don, bacak) kara göt (don, bacak) kara geçit başında (hamamda) belli olur bir adama kırk gün (deli dersen deli, akıllı dersen akıllı olur) ne dersen o olur oynamasını bilmeyen kız 'yerim dar' demiş; yerini genişletmişler, gerim dar' demiş arabanın ön tekerleği nereden geçerse art tekerleği de oradan geçer cahile söz (laf) anlatmak deveye hendek atlatmaktan güçtür (zordur) el elin eşeğini yırlaya yırlaya, kendi eşeğini terleye terleye arar hacı hacı olmaz gitmekle Mekke'ye, dede dede olmaz gitmekle tekkeye tencere tencereye 'yüzün kara' demiş, çömlek utancından yere geçmiş anasına bak, kızını al, kenarına (kıyısına, tarağına) bak, bezini al baba oğluna bir bağ bağışlamış; oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş boyuma göre (boyumca) boy buldum, huyuma göre (huyumca) huy bulmadım sabahın kızıllığı akşamı kış eder, akşamın kızıllığı sabahı güz eder varsa (var mı) pulun herkes kulun; yoksa (yok mu) pulun dardır yolun abdal ata binince bey oldum sanır, şalgam aşa girince yağ oldum sanır araba devrilince (kırıldıktan sonra, kırılınca) yol gösteren çok olur avrat var, arpa unundan aş yapar; avrat var, buğday unundan keş yapar balık demiş ki 'etimi yiyen doymasın, avımı yapan gülmesin (onmasın)' eşkıyanın (ihtiyarın, fukaranın) düşkünü, beyaz (hasa) giyer kış günü yatan (yatar) aslandan (kurttan), gezen (yeler) tilki yeğdir (iyidir) baş kırılır (yarılır) fes (börk) içinde, kol kırılır yen (kürk) içinde başını acemi berbere teslim eden cebinden pamuğu eksik etmez (etmesin) görgülü kuşlar gördüğünü işler, görmedik kuşlar ne görsün ki ne işler? yakın (hayırlı) dost (komşu) uzak (hayırsız) akrabadan yeğdir (iyidir) baba (evlat, oğul) ekmeği zindan ekmeği, koca (er) ekmeği meydan ekmeği garip itin kuyruğu bacağı arasında (götünde, kıçına kısık) gerek (olur) kalendere 'kış geliyor' demişler, 'titremeye hazırım' diye cevap vermiş yaman komşu, yaman avrat, yaman at; birinden göç, birin boşa, birin sat